HAMİDİYENİN GAZASI

 Hamidiye’nin gazası

( bir heyet tarafından tertip ve tahrir edilmiştir )

(Serapa vakayı hakikiye ve tetkikat ve mütalaatı faniyeyi camiadır.)

destan mefahiri (iftihar) bütün cihana yayılmış olan kahraman Hamidiye’nin Balkan muharebesinin ilk gününden son gününe kadar bütün harekatını yakından tetkik ve takip etmiş bir heyet tarafından yazılmış olan bu kitap şimdiye kadar Hamidiye’ye ait neşir edilmemiş pek çok malûmat-ı mühime ve mufideyi ahval edeceği gibi esnayı seyir ve seferde alınmış pek kıymettar ve şimdiye kadar neşir edilmemiş pek çok fotoğrafları da ihtiva edecektir.  Bilhassa mühim resimlerin klişeleri sureti mahsusa da Viyana da hakk ettirilmiştir.

     Eserde vakayı rüz-merre bütün safahatı ile takip edilmiştir.  Eser hem parlak bir tarihi harp, hem de mühim bir sahife-i fen halindedir.  Bütün vukuatı bahriye muntazam haritalar ve fenni planlar ve krokilerle izah edilmiş ve bütün hazırlıkları ikmal edilerek sadece neşri kalmıştır.  Haftada lâakal iki forma neşir edilecek ve pek az zamanda tabı ikmal edilecektir.  Bu formadan da anlaşılacağı veçhile

Nefaseti tabı sureti mahsusa da dikkat edilmiştir.

                             Tabı ve naşirleri: M,  F

                              İstanbul – tanin matbaası

                                                      1329

 

HAMİDİYENİN GAZASI

 

MUKADDEME

Şüphesiz; harp müverrihleri, bu balkan harbini de tetkik edecekler.  Ve vakayı tenkit ve izah için yine ciltlerce kitap yazacaklar, böylece de ifade bir mecmua-i ibret bırakacaklar;  bu ciltlerde Osmanlı ordu ve donanmasına ayıracakları kısımda ise Hamidiye’den elbette çokça bahis edecekler ve Hamidiye’nin tarihçe vakayını tekrar etmiş bir vakıa gibi kayıt değil;  bu kaygı bir iş, yeni bir mebdei diyecekler, işte bunun içindir ki Hamidiye; mühim ve aynı zamanda en merak aver mahiyeti haiz bir mevzu teşkil edecektir.  Yalnız müverrihinin nazarı dikkatini bir noktaya celp lazımdır ki donanmanın heyeti umum iyesinin kati bir taarruza geçmemesi;  Osmanlı insarinin kanı bozukluğundan yahut Osmanlı mürettebatının endişe-i hayatıyla felce uğramış olmasından değildir.  Bu bile olsaydı Balkan tarihi harbinde Hamidiye kahramanlığı yaşamazdı.  Bahusus Hamidiye’nin bu mürettebatı “ Osmanlı erkânın ihyai şerefi namına olacak yok mu?”  diye gönüllü suretinde tefrik ve tertip edilmiş de denildi.  Harpten evvel talana Osmanlılığın hangi evladı isabet etmiş ise Hamidiye Akdeniz’e onlarla atılmıştı.  Bu cihettir ki bizim için pek ümit bahşeder, teselli averdir çünkü top, tefennün gemi gibi vesaiti her zaman bulmak mümkündür. 

Lakin o vesaitten istifade için ölümü daima göze alabilecek fedakâr anasır bulmak güçtür.  Mesela:  bir Plevne müdafaası, sümme-t-tedarik bu Osmanlı işi dünyaya hayretler vermişti.  Aynı seferde, öbür tarafta yüzlerce Plevne müdafiini kuvvetindeki ordular kendilerinden her hususta daha muazzam, daha çok işler beklenirken hatalara kurban olarak erimiş, gitmişti.  Binaenaleyh bu son muharebedeki mağlubiyete sebepte Osmanlı kanının bozukluğu değil ancak ordu ve donanmasının henüz tamamıyla harbe hazırlanmağa vakit bulamamış olması ve vesaitsizliği idi.  Zavallı memleket, meşrutiyetten beri ordusunu orduluktan, donanmasını haliçten henüz kurtarmağa başlamış, az zamanda pek çok işler yapmak istemişti.  Fakat tabiidir ki ordu ve donanmanın yetişmesi,  bütün zamanı yetişmesine ve birer birer elden geçirilmesine vakf edilmek şartıyla.  Daha çok zamana ihtiyaç gösterirdi.  Hâlbuki dört beş senelik bir zamanı dahi gailesiz, meşgalesiz geçirmek nasip olmamış, sükûn içinde bir ömür mesai görülememiş ve neticede ise bu amân dert nevmeşvenin nekhanı ittifak ve hücumlarına uğratılmıştı.

     Silahını tecrübe etmemiş, askerliğini devri sabıkta tehlikesiz bir iş diye geçirmiş.  Kuvve-i maddiyeti gibi kuvve-i maneviyyesine bakılmamış, daima izzeti nefsi cerihdar ve ifna edilmiş, oradan oraya getirile götürüle adeta sersem, bıkkın bir hale getirilmiş olan bir ekseriyetten seferberlikte kuvvet ahdine mecbur kalan beş yaşındaki daha yarı düzgün bir ordu İşkodrada, Yanay’da, Edirne’de Çatalcıda yine çok iş görmüş, siniriyle, yüreğiyle harp etmiş demekti.  Donanma dahi

S.  4

kendisinden bir numune olarak meydana koyduğu Hamidiye ile kıymeti asliyesini göstermişti.  Hamidiye’nin şanlı gazasını tarihin pür siteşkâr hakikat dimağında yaşatacak olan bu kitap Osmanlı anasırıyenin mezayi asliyesi kiymettar reiselmali muhafaza ettiğini ve damarında asil bir cengâver kanı cilân eylediği hakikatini ispat edecektir.

     Noksan-ı maarifle bu kana fena huylar karıştırmış hemşerimizde yok değildir.  Mesela Hamidiye aldığı emir-i mahsus ile milleti için fedai hayatı göze alarak pek tehlikeli bir meydan mücadeleye atılmışken bazı garip tabiatlar, velev bu cihat mazimin kadrini alçaltmak kastiyle olmasın.  Onu bir firari yahut bir serseri olmak üzerede göstermişlerdi.  İşte bu kitabı okuyanlar pek güzel anlayacaklardır ki Hamidiye ne firar etmiş, nede serserilik hislerine mağlup olmuştur.  Düşman denizlerinde sancağımızı gezdirmek için, düşmana her yerinden savlet için çıkmıştır.  Ve bu huruç; mercii resmisinden verilen emre müsteniddir.  Hamidiye bu emri icra etmezden evvel, yapacağı işin serapa mahallin ve muhaterat ile mali ve arkası bu sübutun karanlık olduğunu hatırlamıştır.  Pek ince hesaba gelir iş olmadığını da anlamıştır.  Fakat ölümü bilakaydı şart göze almış olması hasebiyledir ki yolundaki zulmeti açmıştır.  Geçenlerde iki zat konuşuyormuş; biri diğerine demiş ki: “ milletin Hamidiye hakkındaki tezahüratına mukabil Hamidiye’yi izinsiz alıp kaçıran Rauf beyi de bari divanı harp af etse”! İşte bu kitap erbabı merakın bu kaderlerini de tadil edecektir.  Filhakika Hamidiye emir hilafında   

S.  5

Bir iş yaymış olaydı, ne kadar parlak olursa olsun askerce olmazdı.  Ve neticesi ne kadar iyi gelirse gelsin, fena başlanmış olurdu.  Ve askerlikçe mühim bir cürüm teşkil ederdi.  Çünkü inzibatsız bir galibiyetin anarşisiz bir mağlubiyetten fena olduğu dünyanın her tarafında kabul edilmiş bir destur hikmettir. 

     Muhakkaktır ki Osmanlı donanmasının heyeti umumiyesi hal tedakiyede bulunuyor iken icrasından olan Hamidiye ye mühim bir vazife isabet etmiş ve memur olduğu vazife uğrunda Hamidiye istihkar hayatı ile tek başına düşman üzerine atıldığı tarihten itibaren ayrıca hep tecavüzi bir vaziyette cevelan itmiş, galip mevkiinde bulunan düşman donanmasını karşısında daima vazı tedafüiyyde bulunmuştur.  Fakat Osmanlı Yunan donanmalarının şu vaziyet tedakiyyeleri aynı mahiyetle muhakeme ve kabul edilemez.  Zira bir donanmanın heyeti umumiyesi kendini kâmilen zayi etmiş olmak veya neticesiz bir ziya-ı umumiye uğramış olmak istemeyebilir, fakat kendi teferruat ve icrasını icap ettikçe fedakarane mühim işler ifasına sevk etmesi lazım gelir.  Nitekim öyle oldu.  Osmanlı donanmasının sabahı faaliyet ve fadakarane attığı bir Hamidiye ye mukabil Yunan donanması meydana hiçbir şey koyamadı;  aylarca helecana, tahdide, tasalluta, azaba, sahilin, sefainin hasarına rıza ve tahammül gösterdi.  Fakat Hamidiye ye hücum için tefrik ettiği filodan hiçbir cüzünü fedai nefse arza ile ortaya çıkaramadı.  Ve işte iki fedai torpido çıkaramaması ve binaenaleyh Hamidiye’nin defi şerrine memur Adriyatik filosunun Hamidiye’yi görme-

     S.  6

mezlikten gelmesi ve diğerlerinin Averofun cenah himayesinde muhafazakarane bir hayat geçirmekten ilerisine varamaması veyahut Averofsuz ruh taşımaması hasebiyle idi ki ne Averofu başlarından ayırabildiler ve nede kendileri Averofsuz hücuma cüret ettiler.  Hamidiye ye de gözlerini yumarak, başlarını eğerek bu kadar meydanı açık bıraktılar.  Zir hissiz, cılız bir gemiye hücum edemediler.  İşte Hamidiye’nin yaptığı gazanın bu mukayese ile de manen ve maddeten pek büyük olduğu sabittir.  Eğer buna biraz inzibatsızlık karışmış olaydı, şüphesiz yapılan şeylerin kıymeti maddiyesi olsa dahi ehemmiyeti maneviyesi kalmazdı.  İşte bu kitap bunun da gayri varit olduğunu gösterecektir.

     Yine bu kitap Hamidiye’nin şu hareketi müstakbel muharebatta her aciz gemiyi bir Hamidiye yapacağını; her geminin fevkalade vazifeler aramak için yekdiğeriyle müsabaka edeceğini hatırlatacaktır…  Çünkü cenabı hakkın öldürmediğini kulların öldüremeyeceği hakikati bu kerede anlaşılmıştır.

     Yine bu kitap akıl ve fen fevkinde, harikulade mahiyeti haiz vakayı havi muvaffakıyetin müessiri ancak bir adalet ehliye olduğunu ve cenabı hakka bilâkaydüşart teslimi nefis ve tevekkül edenlerin muvaffak olduklarını gösterecektir.  Yine bu kitap Hamidiye ye ithaf eden teveccühatı umumiyenin heyeti umumiye-i askeriye ve milliyemiz namına neticelendiğini ve tarihi harp alemi Osmanlı munakibi fahiresi namına Pilevneden daha küçük fakat daha fedakarane bir sahife ilave ettiğini söyleyecektir.

S. 7

 

Evet Hamidiye’nin harekatı münakaşa olununca fevkaladelikte Pilevneyi geçer.  Çünkü Hamidiye’nin düşmanı Pilevnedekilerden nispeten daha kuvvetli idi.  Hamidiye’nin mevkii daha müşkül ve daha tehlikeli idi “Pilevne” kahramanları hiç olmazsa kendilerinin vücuda getirdikleri siperler arkasında kalabildiler;  fakat Hamidiye mürettebatı zırhsız bir gemi üstünde, üss-ül-hareke bir denizde ileri karakolsuz bir meydanda idi.  Tek başına ve hali taarruz ide idi.  Pilevnenin neticesi ise kederli çıktı.  Fakat Hamidiye’nin ki cenabı hakkın inayeti ve ihsanıyla ferahlı oldu.

     Bu kitap birçok ecanib’e anlatacaktır ki Hamidiye mürettebatı baştan aşağı Osmanlı idi.  İçinde ne bir kaptan, ne bir mühendis, ne bir kumandan hiç, kimse yok idi.  Bazıları Hamidiye de bir üçüncü müdür vardır demişler.  Kimi Alman veya İngiliz’dir zehabında bulunmuşlar, hatta bazıları, ikisi ortası bir suret bularak, Rauf bey aslen İngiliz’miş fakat ahiren ihtida itmiş demişler;  Bu kitap Raufun da aslını meydana koyacaktır.

     Yine bu kitap fedailiğe müntehi bir vazifeyi alelade bir surette deruhte eden mürettebatın kimler olduğu ebeveynlerine resimleriyle, isimleriyle gösterip onlarında hakkı iftiharını verecek ve diğer evlatlarını bunları ümmetiyle, daima vazife-i fedakârı talebine sevk ettirmeğe çalışacaktır.

     Bu kitap her şeyin gayesi olan fedailikte Osmanlının her anasırdan mürekkeb evladının bir kumanda altında nasıl çalışa bildiğini, müşterek

     S.  8

vatan ve müşterek sancak namına, pek ve ulvi bir azim cansiperane ile nasıl uğraştığını göstererek hükümeti Osmaniye’nin ittihat ve fedakârı anasırdan ne derece ümit var olacağına bir misal dahi olacaktır. Yine bu kitap Hamidiye’nin deruhte ettiği vazifen fennen mahiyetini ve bu vezaifi ne suretle ve ne derece ifa ettiğini ve bu vazifenin hariçte yaptığı tesirat umumiyenin maddi ve manevi kısımlarını izaha çalışacak, elhasıl bu kitap milli bir destan şan ve şeref olacak ve elden ele dolaşacaktır.

     S.  9

  Resim:  HAMİDİYE GEMİSİNİN RESMİ.

Sayfa:10

KARADENİZ SEFERİ

Çanakkale de – İtalya harbinden Balkan harbine

-1-

     328 senesi Eylülünün on sekizinci Salı günü Hamidiye Çanakkale boğazının akıntılı suları üzerinde İtalya donanmasına karşı sabit ve kadim bir vazife-i nikhübanı ile demirli bulunuyordu.  Nice mühim vukuatın, Avrupa’yı ve Balkanları alt üst eden kanlı muharebenin arifelerini teşkil ettiği bilahare anlaşılan bu gün,  Hamidiye’nin kömür almak günlerinden biri idi.  Zabitan ve efrat bu günün işini de bitirmeğe çalışmış zayıf bir yorgunlukla ahşamı bulmuşlardı.  Henüz kimse balkan işlerinin aldığı şekil ve mahiyeti hakkında sarih bir malumata malik değildi;  fakat azim fırtınalar, tayfunlar getiren durgun, boğucu havalarda görülen derin bir ağırlık sanki bütün şu dağları, binaları, suları, Gemileri kuvvetli kolları arasına almış, her şeyi ve her kesi tazyik ediyor gibiydi.  Şu gemiden bir boru sesi geliyor, öteden bir filika köpükler saçarak

S. 11

Sahile gidiyor, uzaktan bir posta vapuru geliyor ve bütün bu basit manzaranın havayı adeta içinde ruhları yoran bir yeknesaklık, bir sükûn ve tenhayı hükümferma oluyordu.

     Akşam olunca Hamidiye İtalyan donanmasının bir hücum nakihaniyesine karşı donanmaya tertip eden ve taifeden kendi hususuna düşeni ber mutat ifaya hazırlanıyordu.  O gün sabahtan akşama kadar kömür almakla meşgul olan zabitan ve efrat da, hayatlarını tamamen kader ve tesadüfün desti sevkine teslim ile günlük vazifelerinin ne kadar yorucu veya mühim olursa olsun yalnız ifa için saye alışmış olan bu insanlar da, ne şu kömür almak işinin yorgunluğu, ne de kaç gündür gazetelerin büyük bir ehemmiyetle bahis ettikleri balkan vukuatının şekil mahufi müstesna bir ehemmiyeti haiz olamazdı; onlar hayatlarını kumandan gemisinden gelecek emirlere bağlamışlar, derin bir tevekkül ve teslimiyet içinde, kendiliklerine karşı malik oldukları bütün hak tasarruftan feragat etmişlerdi.  İşte bundan dolayı gündüzün her türlü yorgunluğuna ve bir seneden beri onları bu intizar mevkiinde, istim üzerinde bırakmış olan vukuatın yoruculuğuna rağmen ahşam yemeği bir şetaret içinde geçti.  Fakat bütün şu yemek salonlarını havai şetaret ile meşbu, gülen, koşuşan saf ve şeffaf ruhlar üzerinde büyük vukuata atılmazdan evvel görülen bir temkin, mütefekkir ve azimkâr bir dalgınlık his olunur gibi idi.

     Yemek bitmiş, herkes birbiriyle konuşuyordu.  Bahisler ekseriya İtalya

S. 12

Harbinin bir senedir donanmayı boğaz bekçiliği ile atıl bir halde bırakması noktasında toplanıyordu. Arada sırada İtalya ile sulhun yaklaştığından buna mukabil balkanlarda ikinci bir harbin zuhur etmesi ihtimalinden bahis olunuyordu.  O zaman aylardan beri burada büyük bir muharebe karşısında müdafaayı mutlaka vuku daimiyesinde kalan bu insanlar, yarın için kendilerini bekleyen hayati vazifenin daha cevelanlı, daha müdebdil, daha müsademeli olabileceği ihtimali ile mesrur ve müteselli yolunuyorlar, kanlarının bu hissi harareti ve heyecanı ile tutuştuğunu, damarlarında bu emelin cereyanını his ediyorlardı.

     Vakit, gurubu takriben iki saat geçmişçi. Birden bire gemide calibi dikkat ve mucibi merak bir haber dolaşıyordu.  Amiral gemisinden gelen bir telsiz;  Hamidiye’nin; İstanbul’a hareket emrini veriyordu.  Acaba maksat ne idi?  Hamidiye için Çanakkale’den İstanbul’a gitmek pek de fevkalade bir şey addedilmemek lazım gelirdi!  Halbu ki vakanın güç olması ve şu günlerde gazetelerde okunan şeylerin pek mühim bulunması bu harekete başka bir ehemmiyet atıf ettiriyordu.  Çünkü İstanbul’a gitmek için başka hiçbir sebep yok idi.  Gemi tamire muhtaç değildi.  Harp zamanı donanmadan dahi ayrılamazdı.  O halde mutlaka,  İstanbul’dan başka bir yerdeki yeni ve mühim bir iş için İstanbul’a çağırılıyordu. 

     Harp ihtimali, harp rivayetleri aylardan beri burada durmaktan

S. 13

usanmış, muharebeyi bekledikleri uzun müddetle mütenasip bir iştiyakla karşılamağa muvaffak olamamış bu insanlar üzerinde pekiyi bir tesir yapmış, herkes sevinmiş idi.  Ya harp yoksa?  Ne zararı, var? Hareket var ya, ne olursa olsun, bir yenilik, yeni bir iş değimliydi?

Hali harp münasebetiyle Hamidiye zaten her dakika harekete mahya bir halde bulunuyordu.  Geminin kazanları aylardan beri istim üzerinde duruyordu.  Onun için hareket emri alınması ile hareket arasında çok bir zaman geçmemişti.  Nısf-ül- leyl’den iki saat evvel Hamidiye demirini aldı ve bu hareketle bilâ kaydı şart memnun olan göğsündeki şen ve şatır mürettebatı ile ertesi çarşamba günü kabl-ez-zuhur saat dokuzda fındıklı önüne demirledi. 

     Çok geçmemiş, hakikati vukuat anlaşılmıştı.  Seferberlik ilan edilmiş olduğu cihetle Hamidiye Karadeniz’e gidecek ve bu tarik ile icra edilecek olan nakliyatı askeriyeyi Bulgar torpidolarının taarruzatından muhafaza edecekti.  Seferberlik harbin arifesi demek değil miydi?  Demek muharebe tahakkuk ediyordu.  Ve bir seneden beri toplarının başına nöbet bekleyen ve Trablus da Bingazi’deki hemşerilerini kolsuz kanatsız bularak ezmeğe çalışan, bütün donanmasının toplarını bütün kuvveyi seyyareyi bahriyesini, bütün yeni islihasını birkaç derme çatma silahlı, bir avuç hemşerisinin göğsünde, vesaitsiz yerli

S. 14

Mücahit kardeşleri ruhunda tecrübeye çalışan şu zebun keş düşmana bir top atabilmek ferasetini içini yiyerek gözleyen fakat bu düşmanıyla çarpışamayan bu üç yüz kişi nihayet harekete muvaffak olmuş, Osmanlıların, yine desâis bir düşmanıyla çarpışacaktı.  Şimdi artık gemide büyük bir şok ve şetaret hükümferma oluyor, herkes her ihtimale karşı hazırlık görüyor, saf ve lekesiz ruhlardan kopan gıyabi dualarla helallik talep ediliyordu.

*

*         *

fakat günler geçiyor,  henüz elan harp haberi gelmiyordu.  Hamidiye bu müddet zarfında hep Karadeniz’in tecavüze mamul olan sularında dolaşmış, nakliyatı askeriyeyi muhafaza etmişli. 

     Zabitan ve efrat, herkes bir makine halinde, pür şevk ve hararet, büyük bir dikkat ve faaliyetle vazifesini ifa ediyordu.  Kumandanlarının emirlerini yapmak için herkes sanki birkaç parçaya ayrılmak arzusuyla bir hararet ve gayretle çalışıyordu.  Fakat harp, ilanı harp emri?  O hala gecikiyordu.  Artık herkeste bir sabırsızlık hasıl olmaya başlamış, yeni başlayan bu hareket ve faaliyetin dahi sevinerek yine İtalyan beklemeğe, kale sultaniye ye iade edilmek endişesi bütün ruhları sarmıştı:  herkes vaziyeti umumiyenin tayin ve tahkikini istiyordu.

S. 15

Hamidiye kruvazörü

(1903) senesi İngiltere’de elswick shipyard ‘da  inşa olunmuştur

Tulü:                                   345 kademdir.

Arzı:                                      16        “

Amiki:                                  47,5

Hücum istiabisi:             3800 ton (recistre)

Makinesi:                              3 adet ve ( 3 ) silindirlidir

Kazanlar:                             nikelos

Makinasının kuvveti:          13000 beygir

Sürati:                                    saatde ( 22 ) mildir.

Taşıdığı kömür miktarı:     760 tondur.

Teknesi:                                saçtır.

Topları:

15 santimetrelik – 45 çapında – 3 adet

13         “               – 50        “        – 8    “

47 milimetrelik  – 45        “         – 6     “

37         “              –   “         “         – 4     “

18   pusuluk – fuvkelbahir torpido – 3  adet

Peruj natür                              4 adet

Efradı mertebe yekunu:   302 nefer

( * ) Yunanlılar bu torpidolardan çok ürküyorlardı.

S. 16

 

 

Bulgar bahriyesi

İsmi               cinsi                     inşası           tonajı  sürati     torpido timi    topları

Nadiyajya torpido ganbot   1898bordo        715         17                  2            2 adet dört pusluk

                                                                                                                                  2 adet dokuz librelik

                                                                                                                                 2 adet üç librelik

                                                                                                                                  ( sayder kana )

Birinci Aleksandır- top ve torpido gemisi 1880   800  11  

Kamçiya                                                                     600

Setriya                                                                      400

Simeli    torpidobot       1907    kamorozo           98      26  3adet 18           2 adet 3 librelik    

Hezabri         “                    “                                     98       26     pusluk                     “

Bizisteri        “                   “                                     98       26          “                              “

Şimni            “                   “                                    98       26          “                              “

Limaçeci      “                   “                                    98       26            “                           “

Setrugi          “                “                                      98       26              “                       “

***  Fransa mamulatı.

Bundan başka 7 adet eski torpido lancıları vardır.

      S.  17

2

Varna ve Kuvarna bombardımanı

Nihayet geldi… Hamidiye’nin İnebolu limanında bulunduğu bir gün,  teşrin evvelin beşinci günü, ilanı harp haberi geldi.  Amiral gemisinden gelen bir telsiz telgraf balkan devletleri müttefikasına ilanı harp edildiğini ve binaenaleyh Hamidiye’nin de Bulgaristan sahillerini abluka eden donanmayı hümayuna derhal iltihak etmesini emir ediyordu.

     Artık herkeste şok ve şetaret son dereceyi bulmuştu.  Nihayet, senelerden beri bizi izâç eden şu renksiz, masumlar katili düşmanlarla çarpışmak, zamanı gelmişti.  Herkes artık onun için birer kahramanlık devri başladığını, önlerindeki günlerde mühim işler görüleceğini düşünerek seviniyorlar, ecdatlarının ruhlarını şad etmeye yemin ediyorlardı.

     Akşam olmuştu.  Süvari Rauf Bey divan taburunda zabitan ve efradın arasına girerek onlara sade fakat müessir bir lisanla kısa bir nutuk irat etti.  Düşmanlardan, tarihten, dinden, vatandan, vazifeden bahis etti.  Bu nutuk şu askerlerde büyük tesir yapıyordu.  Bütün bu asker yürekleri bu sözler karşısında heyecanlarla çarpıyordu.  Bu tarihi merasime üç defa “padişahım çok yaşa” duasıyla nihayet verildi.

S. 18

Karadenizin koyu dalgaları ve sonbahar gurubunun rengârenk iltimaileri arasında şu sessiz ve ıssız muhitlere yayılan ve padişahın yaşaması, memleketin selameti ve bekası için kendilerini feda etmeğe giden ruhlara tercüman olan bu samimi dua ne kadar hazin ve ne kadar müessirdi!

     Der-akap Hamidiye Varnaya müteveccihen hareket etti.  Herkes bir an evvel Şumnu sahillerine vasıl olmak için sabırsızlık gösteriyor, gemiyi bütün süratiyle kavuşturmak istiyordu.

     Gece geçti, ertesi gün oldu.  Merak ve heyecan içinde ve akşama kadar devam eden bir seyahatten sonra teşrinievvelin altıncı Cumartesi günü kablelgurub Bulgaristan toprakları göründü.

     Nasf-ül-leyl’de boş benzin fıçıları ile yüklü bir Bulgar guletine tesadüf edildi.  Gulet hem kaçıyor, hem de hain tevkifinde serkeşlik ediyordu.  Ertesi sabah saat sekizde donanmayı hümayuna iltihak eden Hamidiye yedeğinde bulunan guleti o esnada İstanbul’a müteveccihen hareket eden Turgut’a teslim etti.  Gece saat yedide bütün donanma boğaza avdet etti.  Varna civarında yalnız Hamidiye ile Taşöz torpidosu kalmıştı ki bir müddet sonra torpido dahi avdet etti. 

     Filo çekilip gittikten sonra Hamidiye bütün geceyi Varna açığında geçirdi.  Mütemadiyen etrafı dolaşıyor, abluka vazifesini ediyordu.

     Ertesi sabah Hamidiye Varna’nın şimalinde kâin “Kovarna” limanı açığına gelerek demirledi.  Bazı teklifatı havi olmak üzere “Kovarna “

S. 19

 

Belediye riyasetine hitaben bir varaka yazıldı.  Sahile isali vazifesi topçu mülazımı Şemseddin ve dördüncü bölük mülazımı Fehmi efendilere emir olundu.  Hamidiye’nin büyükçe bir filikası (mükâlemeci – parlamenter) bayrağı çekecek ve sahile girerek teklifatı havi tezkereyi belediye riyasetine tevdi eyleyecekti.  Filikanın sevki için istihzaratta bulunulduğu esnada Bulgarların öyle hukuki dilden falan anlamayacakları takdir edilerek ihtiyaten filikanın başına 407 santimetrelik küçük toplardan biri de yerleştirilmiş ve filikaya sureti mahsusada silah endazlar oturtulmuştu.  Filika baş tarafına “mükâlemeci” ve kıç tarafına da Osmanlı bayrağını çekerek gemiden ayrıldı.  Gemide filikanın harekâtı ve sahil tetkik edilmekte idi.  Mükâlemeciler Hamidiye’den epeyce uzaklaştılar ve sahile hayli yaklaştılar.   Bu esnada sahilden bir takım işaretlerle filikanın davet edildiği ve işaretlerle güya iskele mevkiinin gösterilmekte olduğu görülüyordu.  Bu manzara karşısında Hamidiye’dekiler duçarı hayret oluyorlardı Bulgarlar bu kadar mültefit, munis, misafirperver olamazlardı!  Her halde bu pek taaccüp edilecek bir şeydi.

     Fakat çok geçmeden hakikat anlaşıldı.  Bulgarların bu davetleri filikayı tuzağa düşürmek, pusu mevkileri önüne celp eylemek hilesine mebni olduğu tezahür etti.  Çünkü filika gösterilen iskele mevkiine doğru henüz yaklaşmaya başlamıştı ki birden bire sahilden müthiş bir yaylım ateşinin bir anda entrak etdiği görüldü!  İşte bu dakika filika mühim bir vaziyet geçiriyordu.  Bir az evvel Bulgarların

S. 20

Nezaketlerine inanacak bir hale gelmiş olan gemi mürettebatı birden bire mükâleme bayrağına rağmen yapılan şu namertlik karşısında duçarı hayret olmakta iken filika üzerine yağan bir kurşun hakikat hali anlatıyordu. 

     Bu Osmanlı filikası sahilde siperler gerisinde ateş eden düşmana karşı küçücük topuyla ateş açtığı gibi Hamidiye dahi derhal toplarını mütecavizlere çevirmişti.  Sonra gemiden işaretle verilen emir üzerine filika inmişti.  Bu suretle anlaşılıyordu ki bütün dünyada maruf bir kaide olan “ elçiye zeval olmaz “ sözü Bulgarların karşısında hiçbir hükme malik değildi.

     Filika içindekiler yaylım ateşi karşısında hiç telaş ve eseri heyecan göstermemişlerdi.  Filhakika filika içindeki bu cesur gemicilerin vaziyetleri pek mühim idi.  Karada değiller ki bir siper tutabilsinler.  Her halde bu cesur ve metin gemiciler şu tehlikeli vaziyette şayanı hayret bir itidal göstererek mensup oldukları milletin haiz olduğu havas mümtazı için ufak, fakat pek parlak bir numune meydana koydular.  Filika Hamidiye’ye avdet ettiği zaman süvari bey derhal gözden geçirerek kendilerine ne kadar mecruh halleri olduğunu sordu;  onlar henüz ne kadar mecruhları olduğunu tetkike bile lüzum görmemişlerdi.  Küçük bir muayene ile anlaşıldı ki düşmanın oldukça şiddetli yaylım ateşi filikanın üzerinde bir yağmur kesafetiyle dolaştığı halde efrat arasında hiçbir mecruh yoktu.

S. 21

     Şimdi artık Hamidiye’nin topları mütemadi tarakalarla sahili bombardıman ediyordu.  Bombardıman başladığı dakikadan itibaren daha ilk yaylım ateşi devam ediyordu.  Sahilde ateş edildiği anlaşılan mevkiler üzerine Hamidiye’nin atılan gülleler savrulan hembereler oraya alt üst ettiği, Bulgar neferlerinin mühim telefata sebebiyet verdiği halde inat düşman filika avdet edinceye kadar ateşe devam etmişti.  Hambereler artık Kovarna limanındaki müessesatı resmiyeyi yakıyor, yıkıyordu.  Liman dairesi, gümrük binası, fabrikalar ve sair bir takım mebanı bombardımanla kâmilen tahrip edilmişti. 

     Bu bombardıman Kovarna da ve Varna da pek büyük havf ve heyecanı mucip olmuştur.  Ahaliden pek çoğu şehri terk ederek sade içeriye çekilmekle kalmamış, hatta Romanya hududuna kadar bile kaçmıştır. 

     Bu esnada Çingane kıyılarının karşısındaki burunda bir düşman müfrezesi görüldü.  Top arabalarını mevzie ithal veya nakil etmekle meşgul idi.  Derhal tevkif olunarak mevkii sefine tayin ve düşman müfrezesiyle olan mesafenin 6700 metre olduğu takdir edildikten sonra üzerlerine ateş açıldı.  Ateş müessirdi.  İlk atılan mermi bile hedefe isabet etmişti.  Bu mermiyi burada atışı [ cenahtaki topların atışı ] takip etti ve nihayet Merkür düşman müfrezesinden ve top arabalarından hiçbir nişane kalmadığı görüldükten sonra atış kesildi.

S. 22

[ Varna ve Kovarna bombardımanlarını gösterir krokidir. ]

S. 23

Hamidiye ihtiyatı elden bırakmayarak yavaş yavaş ilerliyordu.  Yeni arzusu (Oksinograd) sarayı civarındaki kışla vamekan askeriyeyi bombardıman etmek ve Varna istihkâmını yandan vurmak idi.  Saat bade-z-zeval 9.40 da Mecidiye kruvazörü ile Yadigâr millet muhribi iltihak eyledi.

      Saat 1.10 da mârr-üz-zikr mevkie gayet muvaffakiyetle bombardımana ibtidar edildi.  Bombardımana bir aralık Mecidiye dahi iştirak etti.  Hamidiye’nin mermilerinden bazısı sırtı aşarak Varna limanının içine düştüğü cihetle Varna da pek büyük heyecana mucip olması tabii idi.  Saat 2 de ateş kesildi.  Hamidiye’nin (st.Gearg ) burnundan olan mesafesi dokuz bin küsur metre idi.  Şarkı cenubi cihetinde ve iki bin yüz metre mesafede nazarı dikkati celp flamalı bir şamandıraya tesadüf edildi.  Mezkûr şamandırayı almak ve saha dahilinde tetkikatta bulunmak üzere Hamidiye’nin istimbotu gönderilmekte iken Varna limanından üç düşman torpido botunun huruca teşebbüs ettiği görüldü.  Mecidiye ve Yadigarmillet’le birlikte Hamidiye tarafından üzerlerine ateş açılarak üçü de ricata mecbur edildi. 

     Hamidiye bade-z-zuhr saat dört de Varna pişigahına gelerek (st. Georg) burnuna yakın bulunan dalga kırana 8500 metre mesafeden sırf Bulgar torpidolarını bir daha huruç ettirmek maksadıyla bir iki mermi endaht etti.  Fakat henüz malum olmayan esbab dolayısıyla sahil istihkâmatı Hamidiye üzerine ateş etmemistir.

S. 24

bu sırada bir telsiz telgraf alındı.  Bu telgraf Hamidiye’ye yeni bir vazife tahmil ediyordu.  Binaenaleyh o da Yadigarmillet torpidosuyla birlikte hareket etti.  Teşrinievvelin dokuzuncu ve onuncu günleri bu vazifeye ait devri ve taharri ile geçti.  Teşrin evvelin onuncu günü gayet şiddetli gün doğuşu keşişleme rüzgârı ve zan olduğu cihetle Hamidiye epeyce zahmet çekmiş ve (puruva gabiye) çubuğu kırılmakla telsiz telgraf muhaberatı minkıta olmuştu.

S. 25

 

 

 

Resim

( Hamidiye süvarisi Rauf Bey )

S. 26

Varna’dan Halice

     Teşrinevvelin onbirinci günü sabahı tekrar Varna pişegahına avdet edildi ve sahili tarayarak Burgaz’a doğru seyir olundu.  Kabl-ez-zuhr saat sekizde Emona burnundan bir buçuk mil mesafeden geçerken sahilden tüfekle bir yaylım ateş açıldı. 

    Derhal Hamidiye’den mütearrızlara mukabele olundu ve kasımı mühimi itlaf edilerek ancak bir kısım kalili kaçabildi.

     Kabl ez zuhr saat 8.30 da ( Messaverya ) kasabası pişeğahine salt muvasalat olunarak muhabere flaması çekildi ve bu esnada burundaki yel değirmeninin yakınında bir top müşahede edildi.  Hamidiye’nin kasabaya yaklaştığını gören ahali gurup gurup içerlere doğru kaçışmağa başlamışlardı.

     Kabl-ez-zuhr saat 10 da Hamidiye Burgaz pişeğahında Turgut reis zırhlısına mülaki oldu.  Hamidiye süvarisi Turgut zırhlısına giderek süvarisiyle bazı müzakerede bulundu.  Ba-de-z-zeval saat 10 da Turgut ile birlikte (sozoboli) ye takrip olundu.  Burgaz belediye riyasetine hitaben mahrur bir muhtırayı Basra torpidosu

S. 27

Hamilen ve muhabere ve ( parlamenter ) bayraklarını çekerek sahile takrip etti.  Fakat sahilde hiç aldıran olmadı.  Bunun üzerine Hamidiye Turgut’dan istihsal ettiği mezuniyet üzerine ( sozoboli) ya bir buçuk mil mesafeye kadar takrip edildi.  Ve istimbot indirerek Basra torpidosu maiyetine gönderdi.  Muhtıra bu defa da Hamidiye’nin istimbotuyla sahile irsal edildi.  Fakat sahildeki Bulgar zabitanı mezkûr varakayı almaktan istinkâf ettiler.

     Düşman tarafından ateş edilmedikçe ateş edilmemesi talimatı esasiye cümlesinden bulunduğundan sokak başlarına konulan düşman topları üzerine Hamidiye’den ateş edilmedi.  Bade ikmal levazım için Hamidiye boğaza avdet etti. Burada kömür almak lazım geliyordu.  Levazım ve kömür ikmal edildikten sonra teşrinievvelin 13 ncü günü akşamı nısf-ül-leyl’den bir saat evvel düşman sahiline hareket olundu.  Ertesi gün Turgut zırhlısı abluka hattındaki mevkiini Hamidiye’ye terk etmekle abluka vazifesinin ifasına devam edildi.

     Teşrinievvel 15.inci günü sabahı Hamidiye Balçık kasabası önüne bir buçuk mil kadar sokularak  ( Varna ) ve ( Balçık ) belediye reislerine hitaben iki muhtıra yazıldı.  Bu muhtıralar limandaki Bulgar torpidobotların teslimi teklifini havi idi.  Muhtıraları isale Hamidiye’nin işgüzar istimbotu memur oldu.  Ve götürüp sahildeki Bulgar zabitanına teslim edildi.

     Teşrinievvelin 16.inci günü 42.59.30 derece arz şimali

S. 28

Ve 4 ve 28 tül şarkında mahmudiyeden 300 metre mesafede bizatihi elhareke bir torpilin başıboş sebh etmekte olduğu görülerek Hamidiye tevkif etti.  Filika ile mezkûr torpilin yanına gidilerek bağlandı ve sonra yan mataforası vasıtasıyla ve itina ile Hamidiye ye alındı.  Herkes bu büyük tehlikenin görülebilmek suretiyle bertaraf edildiğinden dolayı şükür ediyordu.

     Torpilin üzerindeki markadan ( suneharle ) namındaki Fransız fabrikasının mamulâtı ve ( 129 ) numaralı olduğu okundu. 

     Bu esnada Hamidiye’nin istimbotu sahil tarafında iki düz kırmızı bayrağı hamil alamet şamandırasını ve civarını tetkik etmek üzere hareket etti.  Başıboş olan ve güya torpil hattı mübdaini göstermek için konmuş olan bu yalancı şamandırayı aldı.  Sonra cenuba müteveccihen hareket ve bir saat sonra yalancı şamandıralardan birine daha tesadüf ederek durdu.  Ve yine mavi iki bayrağı hamil bu şamandırayı da alarak Hamidiye ye verdi.  Tabii Bulgarları hayli kızdırmış oldu.

     Ba-de-z-zeval  saat 9.30 da bir vapura tesadüf edildi.  Bu vapurun Varna’ya gitmekte olduğu fenerlerine nazaran istikameti siperinden anlaşılıyordu.  Muhatabın muavenetiyle Hamidiye’yi görmesi üzerine derhal bütün ışıklarını söndürdü.  Hamidiye dahi bu vapuru yakalamak için son süratle üzerine yürüdü.  Fakat vaziyetin ona müsaadesi hasebiyle kendisine yetişilmeden firar ve ilticaya muvaffak oldu.

S. 29

     Varna’yı artık cepheden ve daha şiddetle vurmağa azim etmiş olan Hamidiye, tembihat hilafına hareket etmemek, evvela kendisi ateşe başlamış olmamak ve düşmana ateş açtırmış olmak için Varna istihkamatının dairei tesiri dahiline iyice sokulmağa karar verdi.  Teşrinievvelin 17 inci günü sabahı saat onda bu suretle Varna istihkâmatı dairei tesiri içinde mevki aldı.  Fakat düşman tarafından hiçbir tariz vukuu gelmemesi üzerine düşman istihkamatı hakkında malümatı kâmile elde etmek emeliyle yakından tetkik ve mütalaaya başlandı.  Ve neticede Hamidiye’ce vucudu gayri maruf yeni bir istihkâm keşif olundu.  ( okesnograd ) sarayının ( kıble 82 batı ) cihetinde bulunan mezkur istihkam saraydan 1,8 mil mesafede bulunan burun üzerinde idi.  Toplarının adedi dört idi.  Sahai tesirleri takriben deniz cihetinden ( kıble-88 batı ) ve ( kıble-12 batı ) ciheti mıknatısıyyesi binin de idi.  ( kıble – 88 batı ) kerteriz hattının şimal kısmı bu topların tesir nüfusundan azade ve emniyet mıntıkası dahilinde idi.  Hamidiye’den olan mesafe 10100 metre bulunmuş idi.

     Bundan başka ( Franko ) mevkiinde bulunduğu istihbar edilmiş olan telsiz telgrof istasyonunun eryal direkleri görülmesi üzerine icra edilen rasad neticesi filhakika haber olınan mevkide olduğu tahkik etmiş idi.

     Vakt-i zevâl’de Basra muhribi Hamidiye ye iştirak eyledi.

S. 30

Hamidiye’nin istimbotu tırmıklarla teçhiz edilerek mahallinde torpil   ( mayın ) hatlarını taramak için gönderildi.  Hamidiye de daha ileriye ve şimale doğru ağır yol ile hareket etti.  Fakat bu sırada rüzgâr pek şiddetlendi.  Ve böyle muhalif havada tarhiyattan bir faide istihsali mümkün olamayacağı tamil edilerek tarhiyattan sarfınazar edildi.  Nısf-ül-leyl de Hamidiye mevkiini Mecidiye kruvazörüne terk etti.  Haliç der saadete hareket emrini aldı.

S. 32

Marmara harekâtı

Zazgani muvaffakıyeti – düşman fırkasının inhizamı

——*****——

     Hamidiye halice muvasalatını müteakip doğruca havuza girerek tamirat ve karinesinin tathiratına derhal başlandı ve üç gün zarfında huruca muvaffakiyet hasıl oldu.

     Teşrinievvelin 23 nücü günü noksan olan kömür mevcudu ikmal edildikten sonra akşamüstü hareket edildi ve dolma bahçe önüne gidilerek demirlendi.

     Teşrinevvelin 26 ncı Cuma gecesi Hamidiye tekrar Silivriye avdet eyledi.  Teşrinievvelin 28 inci Pazar günü Çatalca hattı müdafaasına çekilen ordumuzun geride kalan perakendeleri, hastegan ve mecruhin kafilelerinin henüz arkası kesilmiş idi ki Silivri’nin garp ve şimal sırtlarında düşmanın süvari keşif kolları görülmeğe

S. 33

başladı. Hatta bunlardan sekiz kişilik bir süvari kolu Silivri köprüsünün şark tarafındaki meydancığa gelerek sefaini bimuhaba temaşaya koyulmuştu.  Şu hal evvela kendilerinin düşman tarafına mensup olmadıkları zehabını vermiş ise de büyük teleskoplar hakikati meydana çıkarmıştı.  Bu suretle tarassut ve tahkik üzerlerine ateş edilmekle firar ettirildiler. 

     Silivri de asayişi muhafaza etmek üzere safainin silah endazanından müfreze tertip ve ihraç edildi.  Ve Hamidiye süvarisi dahi kasabayı dolaşarak Rum ve Musevi olup orada kalmış olan Silivri sakinsini teselli ve teskine çalıştı.

     Nısf-ül-leyl aldığı emir üzerine Hamidiye tekrar Tekfur dağına müteveccihen hareket eyledi.  Esnai rahde Erikli kasabası önünde duran Nevşehir gambotundan ( kaleşin ) ile zirdeki haber alındı:  “ Bulgarlar henüz Erikliye gelmediler.  Bir mavna mîrî eşya alınmak üzere sahile takrip edildikte bazı yerli eşra tarafından filikaya ateş edilerek mümânaat olunmuştur.  Hatta bir neferimiz mecruhtur.”  Bu eşar üzerine Hamidiye Erikliye tevcih etti.  Eriklinin deniz feneri yakılmamış idi.  Erikli limanına gelindi.  Fakat eşra cevami vesair mübaniyi kendilerine siper ittihaz eylemiş olduklarından bir mavna eşya için memleketi top endahtiyle harap etmemek şıkkı tercih edilerek oradan mefarkat ve yine hedef aslı olan Tekfur dağa muvasselat olundu.  Muvasselattan üç saat sonra hareket olunarak büyük çekmecede donanmayı hümayuna iltihak olundu.

S. 34

     Teşrinievvelin 30 ncu Salı günü ba-de-z-zeval hareket ve Boğados’a kadar sahil boyunca düşman kuvveti hakkında keşfiyete teşebbüs edilmiş ise de hiçbir şeyine tesadüf edilmemiştir. 

     Hamidiye teşrinievvel 31 inci günü aynı maksatla hareket eylemiş ve be-de-z-zeval saat 1 de Bigados’un şimal şarkisinde ve ak kartal tepenin cenubundaki sırtta şarka doğru hareket eden ve miktarı iki yüzden fazla tahmin edilen muntazam bir düşman piyade müfrezesi üzerine ateşe ibtidar ve kendilerini perişan etmişti.  Bundan sonra (zazgan ) muvaffakiyeti ile geçirilmiştir.  ( zazgan ) koyu Bigados’un şimalinde ve sathı bahriden mer irtifaca bir mevkidir.  Bir fırka kadar tahmin edilen düşman kuvvayı mühimmesi mezkur koy yakınındaki meraya henüz gelmiş, çadır kurmak,  mühimmat ve levazım ağırlıklarını indirmek,  ordugah kurup yerleşmekle meşgul iken Hamidiye ( zazağan ) koyundaki fırkanın mevcudundan bihaber olarak evvelki müfreze üzerine indaht öyle meşgul idi.  Fırkanın bulunduğu yerden Hamidiye dahi görülemeyeceğinden onlar da Hamidiye’nin vücudundan bihaber idiler.  Fakat biraz ilerleyince düşman fırkası vakit ve zamanıyla keşif edildi.  Düşman elan dalgın ve meşgul idi.  Gayet itina ile nişan alınması nişancılara tembih edildi.  Topçu zabiti Ziya Efendi pruva direğindeki kontrol mevkiinden mesafe aleti başında bulunan zabitana gayet iyi mesafeyi kestirtiyordu.  Hamidiye iyi bir mevzi alarak tevkif etti.  Mesafeler takdir ve nişanlar

S. 35

tanzim edildi.  Topçular besmele ile ilk mesafe topu endaht edildi.  Hembere derhal hedefini buldu.  Bu hissin isabeti müteakip bilâ fasıla bütün burada toplarıyla süratli ateş icrasına başlandı.  Düşman ise şaşkın ve darma dağınık bir halde kaçışmağa başladı.  Fakat kaçmak için bir takım tepe ve sırtlar aşmak mecburiyetinde idi.  Buraları yüksekçe olduğundan müşkülatla kaçabiliyorlardı.  Kaçmağa, tırmanmağa uğraştıkları müddet ve mesafeyi ise sığınaklı bir hambere ateşi altında geçiriyorlardı.  Bu esnada yüzlercesinin yuvarlanıp kaldığı ve oranın içsadıyle çekirge düşmüş tarlaya döndüğü dürbünlerle görülüyordu.  Buradan hareket ile Silivri ye tekrib edildiği zaman kasabanın surını kendilerine siper ittihaz ile endaht eden haşerata Mecidiye kruvazörüyle birlikte bir iki ateş edilerek ıskat edildikten sonra Büyükçekmece ye gelindi.

     Teşrinisaninin birinci günü limanda geçti.  Barbaros ve Mesudiye mayın mevkii indirget  ( bilvasıta ) ateş ile döküyorlardı.  Bu gün Çatalca da şiddetli ve sürekli bir top ateşi devam etmekte olduğu Hamidiye’den görülüyor ve işitiliyordu.

     Teşrinisaninin ikinci Cuma günü hem sahili taramak ve aynı zamanda sürat tecrübesi yapılmak üzere bahriye nazırı vekili Salih paşa hazretlerini hamilen Hamidiye hareket eyledi.  Esnai rahde       (Palur) köyü civarında görünen düşmanın bir miktar askeri üzerine ufak top ile bir iki endaht yapıldı.

S. 36

     Suları önüne gelindiği zaman Bulgar askerinin limanın ahşap iskelesini yakmakta oldukları görülmekle üzerlerine ateş edildi.

     Papaslı çiftliği önünde tevkif olunarak bir kısım Bulgar askeri üzerine yine küçük toplar ile bir iki hembere savruldu.  Erikliye takrib olunduğu esnada o civarda bulunan sırtlardan Hamidiye üzerine şarapnel endahtiyle top atışı açıldığından Hamidiye derhal engine açılarak ateşe ibtidar ve düşmanı iskat ve perişan eyledi.  Be-de-z-zeval saat ikide artık düşman eline düşmüş olan tekfur dağı önüne muvasalat olunarak evvela 7000 ila 7500 metre mesafeden şehrin şarkında bulunan kabristan civarında ve değirmenler arasındaki meterslere, sonrada şehrin ortasındaki kabristan civarında bulunan ve bizim asker tarafından terk edilen çadırlar üzerine nişancılık noktai nazarından gayet muvaffakıyetli endahtlar yapıldı ve bunu müteakip Büyükçekmece ye kadar sürat tecrübesine ibtidar edildi.

S. 37

Varna muharebe-i bahriyesi

——******——

     Teşrinisaninin 3 ncü günü Hamidiye Küçükcekmecede kömürünü aldı.  Ertesi gün Ayastafanosda cephanesini ikmal etti.  Sonra Çekmeceye avdet eyledi.

     Hamidiye teşrinievvelin 6 nci günü Eseri Tevfik zırhlısı refakatinde Gelibolu ya hareket eyledi.  Esnai rahde Tekfur dağı ve Kumbağı önünde tevkif ederek bütün projektörleriyle kara cihetini taharri ettikten sonra yoluna devam etti.  Foça burnu hizası geçildikten sonra gelen bir telsiz telgrofı Hamidiye’nin derhal Büyükçekmece ye avdeti emir eyledi.  Binaenaleyh tebdil istikamet edildi.  Nısf-el-leyl’den üç saat sonra ise Hamidiye Büyükçekmece ye muvasalat etti.  İhzar edilmiş olan erzak alındıktan sonra Karadeniz’e hareket emri geldi.  Maksat:  Bulgar torpidolarının nakliye sefainimize tarizde bulunmalarının önünü almak idi.  Hamidiye Karadeniz’in düşman sahiline müteveccihen hareket eyledi.  Boğaza girerken kurban bayramının ilk günü idi.  Dolmabahçe saray hümayunu önünden geçerken üç defa ( padişahım çok yaşa ) duasıyla kumandan azmimiz efendimiz hazretlerine arzı tebrikat

S. 38

edildi.  Refakatine tahsis edilen ( Berk Efkan ) ve  ( Yar Hisar ) torpidoları Hamidiye ye Büyükderede iltihak ile takibe başladılar, bu esnada zabitan efendilerin evvelce tedarik ettikleri koyunlar kurban bayramı olmak münasebeti mebecclesiyle zabih ediliyordu.

     Vakt-i-zevalde Karaburun da Turgutreis zırhlısına tesadüf olunarak her iki sefine zabitanı ve askerleri arasında karşılıklı bayram tebrikleri, uhuvvet samimiyetleri teati ve bu vesile de üç defa duayı padişahım herkes tarafından yekzeban olarak tekrar edildi.  Ba-del-zeval saat sekizde Emine burnuna epeyce tekrub edilmiş, ortalık tamamen kararmış ve kamer de henüz tulü etmemişti.  Talimat umumiye mucibince Yar Hisar muhribi Kamçık nehri ağzı Berk Efkan torpidobotu da Çingane kayaları civarında tarassudatta bulunmak üzere mufarekat ettiler.  Hamidiye ise ( Kalagri ) burnuna tevci ederek süratini evvela 6 mile tenzil, bade saat dokuzda 7, saat onda 8, saat onbirde 9, saat on ikide 10, mile teziyyet eylemişti.  Vakit nısfa-el-leye idi.  Düşman havari olduğu için Hamidiye’nin kâfi mürettebatının nısf miktarı geceleyin vazife başında ve diğer nısfı vazife mevkileri etrafında fakat hali istirahatta idi.  Vardiyalar henüz tebdil edilmiş idi.  Kaptan köprüsünde süvari  sani ile dördüncü yüzbaşı ve hesap memuru muavini efendilerle dört mühendis efendi vardiyada ( vazife nöbetinde ) bulunuyordu.  Nısf-el-leyl henüz yarım saat geçmiş ve Hamidiye elan eski istikamet seyrinde devam

S. 39

 Harita

S. 40

ediyordu.  Akşamdan beri kat ettiği mesafeye nazaran mevkii sefine Kovarca istikametinde, Varmadan ve ( Kalagri ) burnundan 15 mil mesafede bulunuyordu.  Kamer dağınık bulutlar arasından ara sıra ziya veriyordu.  Birden bire iskele baş omuzluğu istikametinden bir karartı ve bir duman görüldüğü vardiya zabitanına haber verildi.  Derhal zabitan dahi ellerindeki dürbünleri tevcih ettiler.  Uzakta iki torpido gördüler, bunların dost veya düşman torpidosu olmaları hakkında bir an tereddüt ettiler.  Çünkü evvelce Varna civarına tarassut ve istikşaf için gönderilmiş olan ( Yar Hisar ) ve ( Berk Efkan) torpidolarının avdeti ihtimali mevcut idi.  Ve onlarda iki idi.  Hasılı torpidolarımızla Hamidiye arasında mükerrer parolayı teşkil eden bir beyaz ( veri ) ziyasının bu takribi eden torpidolarda da bil tesadüf müşahede edilmesi büsbütün tereddüdü mucip olmuştu.  ( mamafih böyle bir ziyanın bacadan hali tabii de çıkmış olması ihtimali de vardı ) binaenaleyh izale-i tereddüt için vardiya yüzbaşısı malum olan parola mucibince bu beyaz ziyaya kırmızı ile mukabele için işaret tabancasını hazırladı ve istimal etti.  Fakat bir an sonra bu yaklaşan torpidoların adedi dört olduğu görüldü.  Artık düşman olduklarında şüphe kalmadı.  Ve hemen üzerlerine ateş emri verilerek endahta başlandı.  Fakat heyhat!  Onlar bütün süratleriyle torpidolarını ( torpillerini ) atıyorlardı.  Bu mesafe dahi 500 metreden ziyade değil idi.  İlk atılan torpidolardan iki danesi Hamidiye’yi az evvel alabanda iskele etmesi

S. 41

dolayısıyla  ( sol tarafa döndürülmesiyle ) iskele tarafından ( Hamidiye’nin sol yanından ) geminin boyunca bilatemas def oldu gitti.  Ve gemi iskele cihetine ( sola ) dönmekte olduğu cihetle düşman torpidobotlarından üçü sancak ( sağ ) tarafında kaldı.  Biri de geri dönerek tebaüd etti.  Bu ana kadar düşman tarafından on adet torpil atılmış, fakat hiç biri Hamidiye ye isabet etmemiş idi.  Hamidiye’nin sancak ( sağ ) tarafında kalan düşman torpidobotlarından ikincisine Hamidiye’nin baştaki büyük onbeşlik topu ile köprü üstündeki 47 milimetrelik mermisi isabet ve infilak etmiş, üçüncü torpidobot ise ( ki bu esnada mesafesi ancak iki yüz metre idi. ) en sona kalan torpido kovanını dahi boşaltıp attıktan sonra Hamidiye’den atılan on iki santimetrelik bir topun darbesiyle adeta baş aşağı dikilmiş idi.  Fakat işte bu tepesi aşağı bükülen kazazede torpidonun bir dakika evvel attığı torpil idi ki Hamidiye’nin sancak tarafı baş omuzluğuna ( baş sağ yanına ) tesadüf etmiş, müthiş bir taraka ile büyük bir rahme açmış bulundu.  Hamidiye’nin hesap memuru torpilin isabeti anında nerede olduğu sorulduğu zaman şöyle cevap vermiş ve hikâyeyi ahval eylemişti.

“ —ben nısf-el-leyl’e kader vardiyada ( nöbet vazifesinde ) bulunduğumdan yatağıma uzanıp uykuya başlayalı ancak on dakika olmuştu.  Zaten evvelki geceden de uykusuz bulunduğumdan ihtimal bir derince uykuya dalmış idim.  Top sedasıyla uyandım.  Bu top ilk

S. 42

atılan kırk yedi milimetrelik idi.  Bunu ikinci bir endaht taakib etti.  Henüz endişe etmiyordum, ihtimal bir kaçak sefine taakib ediyoruz diyordum.  Fakat beş onbeşliğin atılmasını müthiş bir taraka takip etti.  Ve beni yatağın içersinden fırlattığı gibi sarsıntının dehşeti lavmana mı da parçaladı.  Hemen kalktım zaten pantolonumla uzanmış idim ceketimi potinimi kaput güverteye çıktım.  Müthiş bir top ateşi devam ediyordu.  Topların husule getirdiği ziya gözlerimi aldığından hiçbir tarafı göremiyordum.  Bir müddet ( köprüde ) yakınında kaldım.  Gözlerim etrafı biraz görmeğe başladığı zaman topçu zabiti Ziya Efendi ile üçüncü bölük yüzbaşı vekili Yahya efendiye rast geldim.  Baş taraf cephaneliğine torpil rahnesinden giren sular dolmuş olduğundan yegâne kalmış olan kıç cephaneliğinden toplara mermi ve hartuç yetiştirilmesini temine ikdam ediyorlardı.  Ve filvaki iş şayanı hayret bir sürat ve intizam ile temin ediliyordu.  Ziya efendi ile vaka hakkında bir iki kelime teati edildikten sonra Hamidiye’nin baş tarafı suya batmış olmasından dolayı güvertede hasıl olan yokuşluktan koşarak kaptan köprüsüne çıktım.  Orada kumandanımız Rauf beyi buldum.  Rauf Bey omuz başımdan yakalayarak emir etti:  “ çabuk çarkçı başıyı bul.  Başı suya batan gemimizi tevazün ettirmek için kıç sarnıçlarına denizden su almağa mahsus imla valflarını açtırsın!  “ dedi.  Derhal koşarak çarkçı başı Mahmut beyi buldum.  Süvari beyin emrini tebliğ ettim.

S. 43

ve mümaileyhün bizzat valfları açtığını görerek kaptan köprüsüne geldim.  Bu zaman zarfında Hamidiye’nin başı biraz daha alçalarak diklemiş idi.  Süvari bey Hamidiye’nin başını sahile çevirmekliğimi emir etti.  Fakat ( miyar ) ( dümenci ) ve ( zırh kule ) pusulaları şiddeti müsademeden kafası koptuklarından bunlardan istifade edilemeyeceğini anlayarak kutup yıldızına müracaat ettim.  Harp manedane devam ediyordu.  Kutup yıldızı sancak bordomuzun ( Hamidiye’nin sağ yanının ) biraz gerisinde bırakacak vecihle gemiyi ( viya ) ladım.  [tanzim ettim]  evvelce kazazede olduğu topçu zabitanı tarafından ihbar edilen iki düşman torpidosunun mütebaki diğer ikisi bu sırada olan fırsatçı bir asabiyetle etrafımızda dolaşıyor ve aralık aralık uzak mesafeden torpido atıyordu.  Artık bize çok yaklaşamıyor.  Çünkü her takrib olan sayilerini Hamidiye’nin şiddetli bir top atışı takip ediyordu.  Ve içlerinden nısfı safdan hariç ve binaenaleyh heyeti umumiyesi hafif bulunuyordu.  Ateş fasılalı olarak tarafeyn arasında 2 saat 30 dakika devam etti.  Bu müddetin bir saatinden fazlası; Hamidiye’nin başı suya batmış topçuların ayakları su ile temasta olduğu halde devam etti.  Katiyen şaşkınlık, endişe-i hayat dolayısıyla terki vazifeye temayül, itaat, intizam ve terbiyece noksanlık gibi ahval kimsede görülmedi.  Herkes harbin ilk anında ne halde idiyse sonunda yine o hali metanet ve gayretiyle çalışıyordu.  Hamidiye’nin başı

S. 44

 denize dalmış olduğu için kıçı çok ziyade yukarı kalkmış idi.  Adeta pervane suyun haricine çıkmakta idi.  Baş ile kıç arası bir sathı mail teşkil ediyordu.  Fakat derhal tedbir ittihaz edilmiş olması kısmen muvazeneti tesis ve pervaneyi suya temas ettirmiş olduğundan ferah bir nefes alınmağa başlandı.  Aksi halde Hamidiye ya batacak veyahut pervanesi tesirsiz bir halde deniz üzerinde muattal kalacak ve bilnetice ferdası gün ya düşman veya fırtınanın baziçesi olacaktı. 

     Hesap memurunun beyanatı burada nihayet buldu.  Malumdur ki makinesi işlemeyen bir geminin düşman karşısında manevra yapması kabil olmadığından bir hedef dubası menzilesine girer veya dalgaların elinde kayaların sırtında parçalanmağa mahkûm olur.

     Torpilin isabet ettiği mahalde sekiz metre merba bir büyük rahne açılmış ve sekiz nefer şehit olmuştu.  Buna karşı yapılan tedbir ön kısım bölmelerinin tahkimi, ve alielderecat hamulenin gerideki depolara nakli ve gerideki sarnıçlara deniz suyu doldurulması gibi şeyler idi.  Mamafih rahne ön bölmesini dahi istimal edilemeyecek derecede az daha geride veya su kesiminden bir miktar aşağıda açıla idi.  Ümidi necat yok idi.  Hülasa denebilir ki Hamidiye ye tesadüf edecek bir torpilin Hamidiye’yi batırmamak şartıyla nereye isabeti muvaffak olabilir diye düşünülse ancak bu hakiki tesadüf noktası olabilirdi.  Bu da Hamidiye’nin cenabı hakkın hıfzı semadanisine mazhariyetine bir alamet ve beşaret idi.

S. 45

Düşmanın tamamen uzaklaştığı ve Hamidiye’nin batmak tehlikesi azaldığı görülerek Hamidiye veçheyi harekâtı Boğaza tebdil eyledi.  Pusulalarda bir dereceye kadar tamir kabili istimal bir hale müşkülatla getirilerek geminin istikameti hareketi tanzim edildi.  Artık harp bitmiş, fakat belki cesurane bir hücuma yolda tekrar maruz kalınabilirdi.  Binaenaleyh herkes yine vazifesi başında idi.  Harp ederken ayaklarını denizin yaladığı beş onbeşlik efradı yine o halde ve harbe müheyya idi.  Zaten hiç kimse en tehlikeli anda bile tahlisi hayat için filikalara, cankurtaranlara koşmak gibi bir zaaf göstermediği gibi tehlikeye artık alışıldığı için kuvve-i maneviye iyi bir halde vazife başındaki hayatı hal tabiyesinde ve zabitan müsterih idi.  Daha doğrusu herkes cankurtaranlar, filikalar etrafında değil top başında, iş başında idi. 

     Geminin iki rükn esasisi olan süvarisi ile çarkçı başısında bu iki büyük baş da görülen asarı metanet, tebessüm derecesinde gösterdikleri etvar itidal ve selamet fikri geminin heyeti umumiyesinde hoş tesirler bırakıyordu. 

     Baş tarafta bulunan bölmelerden bazısına su alitedariç dahil olmakta bulunduğundan geminin başı da tedricen inmeğe başladı.  Nihayet su gemi seyir ettiği müddetçe baş istralyaları boğadalarına kadar çıkmıştı.  ( yara ) büyük olduğundan torpilin tesadüfî müteakip görülen müsademe paletinden hiçbir kaide hasıl olmadı.  Fakat

S. 46

tuvazin hususunda kıç sarnıç ve dabl batomlarına alınan sudan ve baş kazanlarının tahliye edilmesinden biltabia pek çok kuvvet istihsal edilmişti.  Birinci ve dördüncü bölükler efradı kazan önünde biriken suları boşaltmak için bütün kuvvetleriyle çalışıyorlardı.  Hele bunların suyun kuvvei nufuziyesiyle musaraa ederek gemiyi kurtarmağa çalışmaları pek hazin.  Müessir bir manzara teşkil ediyordu. 

     Hamidiye süvarisi vakayı müteakip telsiz telgrafla Bahriye Nezaretine arzı malumat etmiş idi.  Aynı zamanda Karaburun da bulunan Turgut reis zırhlısına da keyfiyeti ihbar ve Hamidiye’nin tulumbaları bozulduğu gibi içeri dolmakta bulunan suları atmak için mütemadiyen istihdam edilen askerin takati azalacağından Turgut reisten asker ve tulumba istemişti.  Hamidiye’nin gittikçe kesbi müşkülat etmekte olan vaziyetten askeri ümitsiz ve müteessir etmemek için Hamidiye süvarisi alelade yevmi hizmetler ile iştigal etti.  Ve aynı zamanda sallar yaptırmağa başladı.  Ekseri zamanı dalgalı fırtınalı geçen Karadeniz çok şükür sükûneti mutlak içinde idi;  yoksa birkaç santimlik bir deniz kabartısı Hamidiye’nin kalıbını suya boğuyordu.  İşte fevkalade rakid bu deniz üzerinde Hamidiye saatte 7, 8, mil katı mesafe ederek vakti zevalde muayyen mer baade ve boğaza otuz beş mil mesafede Turgut reis zırhlısına mülaki oldu.  Turgut reis görüldüğü zaman garip bir haleti ruhiye his olundu.  Herkesin çehresinde bir yeni kuvvet beşaşet güneşinin parladığı görünüyordu.  Hamidiye Turgut reis zırhlısını

S. 47

selamlamayi unutmadı.  Ve her iki taraf askeri üç defa duayı padişahîyi bild avaz ile eda etti.  Batmak tehlikelerinde bulunan bir harp gemisinin şu yorgun efradının göğsünden çıkan bu dua ne kadar hazin ve müessirdi: bilahare haber alındığına nazaran Turgut reisteki zabitan ve efrat Hamidiye’nin kesp etmiş olduğu vaziyetten pek müteessir olmuşlar, arkadaşları için gayri ihtiyari gözlerinden yaşlar dökmüşler. 

     Turgut reisin ikinci kaptanı Hamidiye ye gelerek zabitan ve efradın ekseriyetinin Turgut reise alınmasını yalnız miktarı kâfi zabit ve efrat kalmasını teklif etmiş ise de Hamidiye süvarisi tarafından: “arkadaşlarını bırakabilecek histe zabit, efrat yoktur zannederim.  Yalnız büyük tahlisiye filikalarınızı veriniz, yanımızda bulunsun.    Ve Biraz asker veriniz suyu tahliye için yardım etsin.”  Cevabı verilmiş ve bunun üzerine Hamidiye Turgut tan bir miktar muavin efrat ile berayı ihtiyat ( büyük filikalar ) ı yedeğine alarak birlikte boğaza hareket eylemiştir.  Ba-de-z-zuhr saat 3,50 de Mecidiye kruvazörü ve ( İntibah ) römorkörü Hamidiye ye iltihak ettiler.  Mecidiye; Hamidiye ye takrip ettiği zaman,  Hamidiye’nin bulunduğu müthiş vaziyetten batmakta olduğunu zan ederek imdat filikalarını dışarıya açmış ve yarı yarıya aşağıya indirmiş idi.  Ba-de-z-zuhr saat 6,20 de ( Zehhaf  ) kruveti ile bir cankurtaran römorkörü daha iltihak etti.  Ba-de-z-zuhr saat 7,50 de Hamidiye boğaz methalinde tevkif ederek Turgut reis zırhlısının filikalarıyla efradını kendisine

S. 48

 

Resimler

S. 49 -50

iade eyledi.  Hamidiye’nin başı son derece suya gömülmüş olduğu cihetle dümen pek az dönüyordu.  Bu sebeple boğazı kendi kendisine geçmek ümidi olmadığından Hamidiye’yi baştan mezkûr römorkör ve kıctan ( intibah ) bağlayarak hareket edildi.  Macar tabiyesi pişigahına gelindiği zaman bahriye nezareti müsteşarı Rüstem paşa istimbot ile gelerek Hamidiye ye mülaki oldu ve mürettebatın azalarını tebrik ve bezl iltifat ve selamette olduklarından dolayı cenabı hıfzı hakikiye dualar etti.

     Hamidiye nihayet bin müşkülat ile iki saat zarfında ( Yeniköy ) önüne gelebildi.  Bu esnada sahile doğru kaçmış olan geminin başını saldırmak için açığa dümen kıran römorkörün palamarı istralyaya bindiğinden pruva gabya çubuğunu zıvana ağzı istikametinden kırdı. Fakat lehü-hamd çubuk devrildi.  Yoksa birkaç kişiyi hemen şehit edebilirdi.  Hamidiye’nin vaziyeti pek müşkülleşmişti.  Fakat tedbir olarak kıc, baş harekâtı yapılmakla nispeten büyük bir suhuleti hareket temin edildi.  Ve böylece köprülerden geçilerek nısf-el-leylde havuza duhul ve tamire mübaşeret müyesser oldu.  Bilnetice bu mazhariyet sırf bu lutufu ilahi eseri idi.

     Ancak üç dört gün sonra şühedanın – ratib şuhedatın denizde en büyüğünü ihraz eden bu büyük insanların- parça parça olan ecsadı mübarekeleri rahnei keriyesinden çıkarılabilerek ihtifalatı mahsusa ve askeriye ile ok meydanına isal ve rahmeti ilahiye ye tevdi edildi.  Karşının dua rahmet ve Fatihalarına müstahaktırlar. 

S. 51

Varna muharebe-i bahriyesi şuhedası

     Şuhedanın layıkı elhatıram isimleri şunlardır:

     Nefer kurd oğlu Muhammedin oğlu Receb —Rizenin Kara sabah nahiyesinde ender aliya kariyesinden

     Nefer kuş oğullarından Eminin oğlu Tevfik — Ordu kazasının doğanlı kariyesinden

     Nefer Hakkı ağanın oğlu Hüseyin — Erdek kazasının Rutiye kariyesinden

     Nefer köse oğlu Osmanın oğlu Ali — Antalyanın Bezirgan kariyesinden

     Nefer Rüstem oğlu Ahmetin oğlu Bekir — Vakfıkebir kazasının Lagüne kariyesinden

     Nefer Hacı oğlu Abdülazizin oğlu Fehmi — Ordu kazasının Akkilise kariyesinden

     Nefer Nesrullah Mensuroğullarından Hüseyin oğlu abdulrahman — Hayfanın kakun kariyesinden

Nefer Selim oğlu ömer — Ordu kazasının Çavuşlar kariyesinden

*

*   *

     Bir cedel-ğah hayat ve memat olan şu Varna sahinei harbinde harbin sefahatı umumiyesi esnasında bilcümle Hamidiye mürettebatı şecaat, sürat intikal, vazife başından ayrılmamak, itaatı mutlak ve azim ve ikdam gibi hassaisi askeriyeye malik olduklarını göstermiş ve bu keyfiyet Osmanlı

S. 52

ensariyenin askerliğe ve bu cümleden gemiciliğe olan kabiliyet ve ehliyetini ve bilnetice Osmanlı donanması sermaye-i asliyesinin kıymetini meydana koymuştur.  Torpido müsademesinin akıbetinde Hamidiye’nin hemen baş tarafının bir vaziyet mahf oluşu ne düşmana ateş hambereler savuran topçuları top başından alıkoyabilmiş, ne makine zabitanı ve ateşçi efradını bir dakika makine dairesinden ve kazanın önünden kaçırabilmiş, nede rahneye karşı tedbir icra eden zabitan ve efrattan faaliyet dimağı ve bedeniyyesine mani olmuştur.  Herkes geminin bir işiyle, heyeti umumiye ye ait bir vazife ile sureti cedide meşgul idi.  Gemide açılan şu rahnenin husule getireceği veya getirdiği neticeyi anlamak için herkeste bir merak uyanması, ortalığın biraz karışması tabii iken her fert hayat hususiyetine taalluk eden kısımlara karşı tamamen lakaydı gösteriyor, velev ki geminin en alt tabakasında bulunsun uhdesine isabet eden vazifeyi mahallinde ifa ediyor.  Yalnız Hamidiye’nin sancağı için çalışıyordu.  Mesela Hamidiye batsa:  filikalara dolup artık tahlisi hayata çalışacak olan arkadaşlarına yetişmek ihtimali zayıf olan ve en derin bir mevkide bulunan ateşçiler nasıl her şeyi göze almış, vazifesine sadık kalmış ise denize gömülen baş taraftaki on beşlik topun nişancısı birinci bölükten Sürmeneli Mehmet bin Mehmet çavuş da deniz ayaklarını yaladığı halde aynı topun hademi refikası ile birlikte bir lahza topundan ayrılmamış ve bütün topların gazileri aynı hali muhafaza eylemiş, hatta sancak  [ sağ yan tarafı ] birinci top nişancısı

S. 53

Ukalı Hasan bin Zekeriya onbaşıya ne için endahta devam etmediği yüzbaşısı tarafından sorulduğu zaman düşmanı göremediğinden boşuna endaht ile millet malını israf etmek istemediğini söylemiştir.  Malumdur ki zorla vazifesine bağlananlar tehlike anını vazifeden ayrılmak için en münasip zaman ad ederler.  Ve imkânını göremezlerse hiç olmazsa su-i istimal ederler.  Mesela ürkeklik tesiriyle kör körüne mütemadiyen ateş ederler veya neticesiz, intizamsız bir surette işgüzarlık gösterirler yahut ne yaptıklarını bilmeyerek makûs birçok işler yaparlar.  Binaenaleyh ( düşmanı görmedikçe atmam ) sözü hali heyecanı ve nevmidindeki bir askerin terbiye-i askeriyesine, sükûnet ve cesaretine pek güzel, pek mükemmel bir misal olur.

     Torpilin isabetini müteakip asker,  daha zabitlerinden emir almadan ikinci derecedeki bölme kapaklarını kendiliklerinden kapamışlardır ki bu da sükûnetle say-i ve amelin, şahsi basiret ve teşebbüsün, hasse-i temiyiz ve intikalin veya bildiğini müşkül anda yapabilmek iktidarının en parlak misalidir.  Hamidiye mürettebatından her birinin ferden Hamidiye’nin heyeti umumiyesi namına bu suretle çalışması ise Hamidiye heyeti umumiyesinin Osmanlı donanması heyeti umumiyesi namına ve bilnetice Osmanlı donanmasının vazife-i vataniyesi namına çalışması demekti.

S. 54

Tamirden sonra

——   ******   ——

Boğazda küçük muharebeler

—  ***  —

     Hamidiye’nin sancak baş omuzluğuyla mütekabilen iskele baş omuzluğundaki torpil yarası vuku bulan say-i ve ikdam mütemadi neticesi latif hakla kırk gün zarfında kapatılarak geminin o kesimindeki eski metaneti iade edildi. 

     Yalnız ırgat makinesinin [ denize atılan demiri çeken makinenin] parçalanan mütaadit aksamı yeniden yapılmakta olduğu cihetle henüz yetişmemişti.  Hamidiye süvarisi ırgat makinesini beklemeden;  bir an evvel donanmaya iltihak ve iş başına hareket emeliyle kânunuevvelin 18 inci günü sabahı kurbanlar kesilerek havuzdan çıkıldı.

     Derhal kömür ve cephane almağa başlandı.

     Kırılmış olan pruva ve grandi direkleri gabiye çubukları yerine yenisi takılarak kânunuevvel 19 uncu çarşamba sabahı haliçten huruç ve akşamüstü Çanakkale ye muvasalat olundu. 

S. 55

     Orada bulunan filonun yeni kumandanı 13 pare top endahtıyla selamlandı.  Aynı zamanda gemide kırk kadar amele ve inşaiye zabitanı bulunuyordu.  Bunlar bazı tamiratın ikmaline yine devam ediyorlardı.  Fakat Hamidiye’nin ırgat makinesine oraca bir çare yok idi.  Makine ianesiyle az zamanda alınan demir, birçok mürettebatın el ile çevirdikleri manivelalarla çok zaman ve müşkülatla alınıyordu.  Fakat harp zamanı bir ırgat makinesi için çok zaman muattal kalmak da muvafık olmadığından makineyi İstanbul da beklemektense donanmaya iltihak ederek beklemek evla idi.

     Bu kadar zamanda yapılan şu tamir bu günkü vesaitin haline nazaran pek büyük bir himmet numunesidir.

     Kânunuevvelin 30 ve 31 inci günleri kalede geçti. 

     Başkanın düşman torpido muharebeleri tarafından bombardıman edildiğinin ertesi – kânunuevvelin 22 inci – günü sabahı Hamidiye, Mecidiye, Berk Satvet den mürekkep müstakil hafif bir filo teşkil olunarak Hamidiye’nin kumandasında Boğazdan çıkılmak üzere idi.  Kabl-ez-zuhr saat 6 da hareket edildi.  Hamidiye tamirde bulunduğu esnada Yadigâr Millet, Numune-i Hamiyet, Muaveneti maliye, Gayret-ivataniyyeden mürekkep müstakil destoriyer fırkası Hamidiye süvarisi Rauf beyin kumandasına verilerek bir gün düşmanın (dalfin)  namındaki tahtelbahir torpidosu üzerine hücum edilmiş ve bu hücumdan sonra denize dalan mezkûr tahtelbahir bir daha görülmemişti.  İşte bu seferki huruç planındaki

S. 56

maksatların bir maddesi de bu tahtelbahirin hayatta bulunup bulunmadığını tahkik etmek, eğer hayatta ve Bozcaada da demirli ise Hamidiye cenubdan Mecidiye ile Buraksadvet şimalden Bozcaada boğazını teftiş ederek mezkur tahtelbahiri ihata ve ifna etmek teşkil ediyordu.  Muharebeler ilerde, onların gerisinde Hamidiye, daha gerisinde Mecidiye ve onun gerisinde Burak satvet olmak üzere saat 7.25 de Hamidiye halas feneri hizasını geçiyordu.  Filo sefaini ciheti mertebelerine gitmek üzere dağılmışlardı.  Bozcaada’nın şimaline takrip edildiği esnada saat ( 7.40 ) da düşman sakavetlerinden bir danesi göründü. 

     Saat 7.45 de düşman sekaveti iki oldu.  Saat 8 de üç oldu.  Takrip etmekte oldukları görülen düşmanın bu üç sakaveti ( keşfi ) üzerine Hamidiye tarafından hücum edildi.  Çünkü sekavetler kaçarak hayli uzaklaşmışlar, menzil haricine çıkmışlardı.  Hamidiye bunlara yetişemezdi çünkü sürati seyirleri çok fazla idi.  Sekavetlerden biri kaçarken bir iki dakika tevkife uğradı.  Bir hambere isabetiyle arızaya uğramış olduğu tahmin edilerek bu hali tevkifinden berai istifade Hamidiye tam süratle üzerine yürüdü.  Fakat bu sakavet yine hareket ederek kurtuldu. 

     Saat 8.30 da Bozcaada’nın şimal burnu hizasına gelinmişli.  Hamidiye’nin sancak tarafında ve menzil haricinde ve Hamidiye ye muvazi daima iki destoriyer seyir ediyordu.

     Bade Bozcaada’nın cenubuna geçen tahtelbahirin taharri ve teftişi

S. 57

Maksadıyla saat 8.35 de Bozcaada kanalına tevcih edildi ve düşmana dair bir eser görülemeyerek avdet edileceği esnada tahdilbahirin görüldüğüne dair Mecidiyeden bir telgraf geldi.  Sola dönülerek Bozcaada’nın şimaline doğru kati mesafeye başlandı ve bu sırada da Hamidiye’nin yan taraf açığında hareket eden iki destoriyerden maada ilerisinde ve 16000 metre mesafede bir destoriyer daha göründü.  Ve bunlar Hamidiyeye takarrübe yeltenmeleri üzerine Hamidiye bunların üzerine hücum eyledi.  Saat 9.27 de yandaki destoriyerlere gaye-i mesafe ile ve başı limanın istikametinde olmak suretiyle ateş açıldı.  Fakat destoriyerler menzil haricine çıktıklarından bir iki mermi teatisinden sonra ateş kesildi.  Düşman sakavetlerinin firarı üzerine Hamidiye boğaz medhalinde bulunan ana filoya iltihak etmek üzere saat 9.45 de hareket eyledi. 

     Boğaza tevcih edilmesi üzerine – evvelce Hamidiye’nin bordosundaki sakavetler – bu sefer Hamidiye’nin gerisinde kalmışlar fakat takibe başlamışlardı.  Mesafeleri 12000 metre idi.  Saat 9.55de üzerlerine yine ateş açıldı.  Fakat onlarda yine menzil haricine savuştular.  Ve artık sokulmaz oldular. 

     Saat 10.5 da “Mecidiye” ile “Burak satvet” boğaz önünde Hamidiye’ye iltihak ettiler. 

     Saat 10.30 da boğaz ağzında birinci ve ikinci destoriyer filolarıyla İntibah’a [ * ] mülaki olundu.­­­

[ * ] torpil döken gemi

S. 58

     Saat 11.40 da donanma refakatinde ve keşşaflık vazifesiyle Limni’ye doğru yol verildi.

     Saat 11.50 de ufukta görünen evvela beş, sonra adetleri ona baliğ olan düşman sakavet ve destoriyerleri üzerine Mecidiye ile birlikte hücum ve muharebe emri alınmakla derhal 20 ila 22 mil sürat ile hücuma ibtidar olundu.

     Hamidiye önde, Mecidiye onu takip ederek son süratle düşman üzerine yürüyordu.  Düşmanın derdi “Sakavet” ve on biri muhrip olmak üzere tekessür eden gemileri üzerine ateş açıldı.  Onlar da şiddetle mukabele ediyorlardı.  Fakat düşman bu hücum ve savlete çok dayanamayarak bir Hamidiye ile Mecidiyenin önünden Limni istikametinde darma dağınık bir halde ve otuz mil süratle firar etmekle ateş kesildi.  Ve bil tabii takiplerine noksan-i süratten imkân bulunamadı. 

     Bu esnada ana filo Hamidiye’den 14000 metre mesafede sancak kıç omuzluğu hizasında ağır yol ile ilerliyordu.

     Heyeti umumiye ye iltihak etmek üzere yol verildi.  Saat 12.45 de iltihak edildi.

     Fakat ana filonun çarpışmak için hazırlandığı Yunan kuvve-i asliyesi bugün hiç gözükmedi.  Binaenaleyh Naraya ana filo ile avdet olundu.  Kânunuevvelin -28- nci Cuma günü “Hamidiye” , “Mecidiye” ve “Burak satvet” in boğazdan çıkıp düşmanın harekâtını tarassut eylemesi emir olunmakla ba-del-z-zuhr saat 1 de mezkûr sefineden mürekkep bir filo 

S. 59

boğaz haricine hareket ve istikşafat icrasından sonra saat ba-de-z-zuhr 6 da Naraya avdet eyledi.

     Kânunuevvelin -29- uncu günü umumu Osmanlı donanması limniye kadar giderek düşman kuvve-i asliyesine temasta bulunmak için boğazdan huruç edecekti.  Kabl-ez-zuhr saat 6 da torpidolar, Hamidiye ve Mecidiye ileride ve donanmamızın kuvve-i asliyesi yarım mil mesafe ile geriden taakib etmek üzere boğazdan çıkıldı.  Hamidiye ve Mecidiye donanmadan dört mil kadar ileri açılarak Limniye doğru keşfiyete devam ediyorlardı. 

     Saat 10,5 de en önde bulunan Hamidiye’den Limni dağları göründü.  Biraz daha ilerlendi.  İmroz önünde daima boğaz ağzını tarassut etmekte bulunan iki düşman destoriyeri görüldü.  Hamidiye ilerliyorken önlerinde 15000 metre açıkta menzil haricinde aynı istikamet seyre muvazi olarak hareket ettiler. 

     Limninin sahili görünmeğe başladı.  Bu esnada bir torpidomuz tarafından Averofun İmrozun cenubi şarkisinde görüldüğüne dair donanma kumandanına gönderilen yanlış bir haber neticesi kumandanlıktan verilen işaret üzerine bütün filo o istikamete tevciyi hareket eyledi.  Fakat maatteessüf Averof orada bulunamadı.  “Asarı Tevfik” zırhlısı boğaz mahreci ilerisinde tarassuda memur idi.  Asarı Tevfik den yedi mil kadar uzaklaşıldığı esnada o taraftan top sedaları işitilmeğe başlandı.  Ve kumandanlıktan Hamidiye ile Mecidiyenin avdet ve Asarı Tevfik’e muavenet eylemesi emir edilmesi üzerine derhal tam süratle Asarı Tevfik’in

S.  60

bulunduğu cihete hareket edildi ve Asarı Tevfik’le harbe tutuşan düşman şekavetlerine tesadüf edilerek saat 11.45 de ateş açıldı.  Ana filo ise muarıza doğru rotasını tebdil etmiş, seyirlerinde devam ediyordu.  Şekavetlerin attıkları mermiler pek yakın düşüyordu.  Parçaları Hamidiye’nin bordasına serpiliyordu.  Fakat Hamidiye ye hiç tesadüf etmiyordu.

     Şekavetler az zaman sonra kaçtılar, takibine çalışıldı; fakat onlar yine otuz mil süratle kaçtıklarından Hamidiye’nin bil tabii sürati kifayet etmeyerek araları açıldı.  Düşmanın inkadan kayıp olmasını müteakip Hamidiye tekrar donanmaya iltihak eyledi.  Bu defa da İmrozun şimal garbi istikametine yol verildi.  Fakat düşman yine görülemediği için umum filo ile kaleye avdet edildi. 

     Kânunusani -30- kalede Hamidiye kömür almakla meşgul oldu.  Kânunusani -31- pazartesi Hamidiye’nin bahri sefid’de ilk teşebbüs günü idi.

S. 61

Resim

 S. 62

 

Akıncılık devri

——   ******   ——

Çanakkale boğazından çıkarken

——   ***   ——

     30 kanunuevvel 328: hazırlık alemi  —  süvarinin kısa bir nutku imam efendi dua eder.  Herkes hazır,  nereye gideceğiz.  Kar ve fırtına.

—————*******—————

31 kânunuevvel. . . . Soğuk ve puslu bir hava. . . .  Bütün donanma Çanakkale boğazının Nara burnunda istim üzerinde bulunuyordu.  Gemide hiç kimsenin hiçbir şeyden malumatı yoktu.  Yalnız sabahleyin erkenden süvari kumandanlık gemisine gidip gelmiş, sonrada gemiye derhal hazırlık emrini vermişti.  Ne oluyordu, ne yapılacaktı, nereye gidilecekti?  Bu suallere kimse vazıh bir cevap veremiyor, fakat herkes daima kumandana “ hazırız “ demek için en küçük teferruata kadar her işi tamamlamak üzere hummalı bir faaliyetle çalışıyordu.

     Hazırlık şeraiti arasında kumandan bir de herkesin abdest almasını emir etmişti?  Demek oluyor ki mühim bir işe teşebbüs edilecekti.  Bu iş ne idi?  Herkes zabitan ve efrat derece-i ehemmiyetini biraz anlamak

S. 63

İstedikleri bu işe başlamak için sabırsızlıkla son tedarikatı yaparken kumandan mürettebatını topladı;  ciddi azimkâr ve vakur bir sesle irad ettiği kısa bir nutuk içinde herkese büyük bir işe başlanılmak üzere olduğunu tebşir suretinde ihsas etti. 

     “—-  arkadaşlar, mühim bir vazifeye memur olduk.  Padişahımız efendimiz,  vatan ve milletimiz bizden bu vazife için fedakârlık bekliyor.  Tamamen fedailiği göze almayınca bu vazifeye başlanamaz.  Ben ise Osmanlı askerinde bu hasâilin vücudine kaniim. . . .  Haydi,  son hazırlıklarınızı temam ediniz.”

     Bu sözler söylendiği zaman saat akşam altıya beş vardı.  Bunu imam efendinin hazin ve samimi bir duası takip etti.  Herkes ellerini açmış tevekkel ve teslimiyet, azim ve itidal taşan kalbinin bütün samimiyetini görmek istiyor gibi gözlerini önüne dikmiş, heyecanlarını vazifesini yapmağa gidenlere mahsus bir itidali vakur içinde gizlemiş imam efendinin gemi için nusret, din ve vatan için selamet niyaz eden cümlelerine ıslak bir sesle “ âmin! “ lerini terdif ediyordu. 

     Henüz hiç kimse bir şey bilmiyordu;  fakat kumandanın “ fedailik “ talep eden nutku bütün zabitan ve efrada tatlı bir heyecan ve inşirah vermesiydi.  Fedailik. . . . Bunun vatanın zillet ve azap ile inlediği günlerde bu söz kulağa ne kadar mübarek ve samimi geliyordu!  Ak denizin şu fırtınalı dalgaları üstünde fedai olarak koşmak,  şu küçük ve hafif teknenin arkasından milyonlarca insanın mütehayyiç

S. 64

Duakâr nazarlarının koştuğunu his etmek ne kadar hazin ve ne kadar aziz idi;

     Şimdi artık işlerini bitirenler, şurada, burada toplanırlar ve birbirlerinden merakla soruyorlardı:

   —  nereye gideceğiz?

   —  bilmem!

   —  bence Adriyatik’e gideceğiz.

   —  bence bu gece Limniyi vuracağız!

   —  bana kalırsa birden bire Pireye gideceğiz.

   —  ah şu Averof!

     Fakat bütün bu muhavereler,  bu cüstecü çok devam etmedi.  Biraz sonra hareket emri veriliyor, herkes yerli yerine gidiyordu.  Şimdi gemi baştan aşağıya sanki titriyor,  sanki heyecanlar içinde sarsılıyordu.  Altı buçuk oldu ve Hamidiye yarım süratle Naraya hareket etti.  Çanakkale’den çıkıncaya kadar iki küçük torpido Hamidiye ye kılavuzluk edeceklerdi.  Bunlar Basra veya Ruhsar torpidoları idi.  Öne düştüler.

     Hava saniyeden saniyeye daha ziyade şiddetleniyordu.  Geminin her içinden başka bir ıslık çıkıyor,  Boğazın sıkıştırdığı sağnaklar müthiş bir uğultu ile gemiye hücum ediyordu.  Biraz sonra hava pek ziyade karardı.  Zulmetliyle şiddetli bir fırtına ile düşen tipi de inzimam etti.  Böyle bir fırtına ile torpil hatlarını geçmek tehlikeli bir iş olacağı

S. 65

Düşünüldü ve geceyi Boğazda geçirmek münasip görüldü.  Bu karar üzerine gemi Köse tabya açığında demirledi.

     Mamafih hava gittikçe azıtıyordu.  Geminin demiri rüzgârın şiddetine, dalgaların tahaccürüne mukavemet edemeyerek kırıldı.  Hamidiye mahirane bir manevra yaparak tekrar demirledi ve bekledi.

     O gece zabitan ve efrat kamaralarına çekildikleri zaman dışarıdaki fırtına hala bütün şiddetiyle devam ediyordu.  O gece her kalbde bir mabet kurulmuştu.  Hiç kimse hiçbir şey diyemiyor,  ne şu karanlıklar içinde geminin her zerresini ısıran sağanaklar, ne nöbetçileri donduran soğuk, ne de gemiyi sallayan dalgalar hiç kimse üzerinde bir tesir yapmıyordu.  Her kesin kalbinde Allahına karşı derin bir iman ve teslimiyet vardı.

     Ve yalnız bu vardı!

S. 66

2

İtalya harbinden bazı hatırat – Rauf ve Ömer Fevzi beyler

—– **** —–

Hamidiye geceyi intizar içinde geçiriyordu.

     Hamidiye’nin Akdeniz’e hurucundan evvel Hamidiye’yi meydanı mücahedeye atan teşebbüsün adeta esasını teşkil eden ve Trablusgarb muharebesinin tarih hafızasına taalluk eden teşebbüslerden bahis etmeyi münasip görüyoruz.

     İtalyanlar şimdiye kadar münasebeti devriyede hiç görülmemiş bir tarzda Trablusgarp üzerine atıldıkları zaman karşılarında dâhilen hasta olmakla beraber bu fırsatçı mütecaviz hükümete karşı vazife-i vataniyeyi hakkıyla ifaya azim etmiş bir Osmanlılık bulmuşlardı.  O zamanlar bitaraf herkes İtalya’nın bütün o vesaidi güllanesine karşı arzı teslimiyet edileceği ve Trablusgarbı terke rıza gösterileceği kanaatinde idi.  Fakat hükümet ve millet bu vakıa ile bütün cihana karşı hayatını bahalıya satmağa azım etmiş ve namusu milleyenin kıymetini öğrenmiş, müteşebbis, cesur, azimkâr yeni bir Osmanlı devleti mevcut olduğunu göstermek için bu muharebenin ilk bir feraset teşkili edeceğini düşünerek bütün vesaiti mümküne ve gayri mümküne ye müracaatla İtalyanlar ile uğraşmaya

S.  67

cihad etmişti.  Tarblusgarbda, Bingazide ilk düşman topları Afrika çöllerinin sıcak ve mübarek kumları üzerine düşerken her taraftan vazife başına koşmak emeli hasıl olmuştu.  Bunlardan Trablusgarba evvela koşan Fethi Bey idi.

     O esnada Hamidiye süvarisi Rauf bey azmin ve gençliğin verdiği bir itimadı nüfus ve bir his fedakarı ile gemisini alarak Akdeniz’e atılmak, İtalya nakliyatı askeriyesini tehdit etmek ve hini hacette İtalyanlara teslim olmayarak engin denizlerin yeşil dalgalarına gömülerek vatanın şan ve namusunu gemisiyle ilan etmek arzularına düşmüştü.  Aynı zamanda Bingazi Daral harbine koşmak emelinde bulunan mektebi harbiye de ikinci tabur kumandanı Binbaşı Ömer Fevzi beyle konuşmuştu.  Çünkü bunlar gayri münafık iki ruh muttasıl kader fikren mümtezih ve yekdiğerine samimi idi.

     Rauf Bey evvela bahriye zabiti sıfatıyla ve süvarisi bulunduğu Hamidiye ile İtalya harbinde bir iş görmek istiyordu.  Ömer Fevzi Bey de bir piyade zabiti idi.  Tabii bu emele karadan takarrüb edebilirdi.  Fakat aynı zamanda yekdiğerinden ayrılmak istemeyen bu ikisini birlikte görmek isteyen bu iki arkadaş mütevessid bir çare buldular.  Hamidiye’ye bir iki yüz silah endaz koymak, kumandasını Ömer Fevzi bey deruhte eylemek, Hamidiye akınlar esnasında ara sıra İtalya’nın boş bulunan sahiline tekerrüb etmek derhal oraya Ömer Fevzi beyin müfrezesini çıkartıp az zamanda çok heyecan ika edecek işler yaptırmak bir iki saat

S.  68

sonra yine Hamidiye’ye alıp izi kayıp ederek açılmak ve sonra aynı hareketi şaşırtma usulüyle sahilin muhtelif noktada tatbik etmek ve akın esnasında da İtalya’nın rast geldikleri nakliye gemilerini vurmak, tertibatını yaptılar, bu suretle hem denizlik hem karalık iş görülmüş olacaktı.

     Bu teşebbüse müsaade istihsali için şehidi mağfur harbiye nazırı Mahmut Şevket paşaya müracaat edildi.  Fakat harbiye nazırı davranışa razı olmadı.

     Bunun üzerine Rauf ve Ömer Fevzi Beyler Bingazi cihetine gidip doğrudan doğruya karada iş görmeğe karar verdiler ve Mahmut Şevket paşadan bunu istizan ettiler.  Merhum müşarı âliye bunu muvafık buldu.  Ve bilhassa Mısır ile Bingazi arasında bir hattı muvasala tesis imkânı, müstacelen tecrübe etmek istiyordu.  Bu esnada Onur Bey aynı ameli sefer ile Selanik’ten İstanbul’a koşmuş ve Mahmut Şevket paşa hazretlerinin hareket için müsaadesini almıştı.  Bu suretle hedef, amel ve vazifesi birleşen Enver, Rauf ve Ömer Fevzi beyler beraberce Onur beyin riyaseti altında hareket edeceklerdi.

Şevket paşa etrafında hamiyetperverlikle titreyen bir kütlei ateşin bulmuş idi.  Ve ilk günlerden itibaren müsaade edeydi.  Birçok zabitan muvakıi harbiye ye kavuşacaktı.  Fakat evvela bu pişdar heyetiyle bir istikşaf yapmak sonra ittihaz edilecek tedbir dairesinde gönüllülere cereyan vermeyi düşünmüştü.

S.  69

     Mahmut Şevket paşa evvel emirde Trablusgarp ve Bin gaziye bir yol açmak ve buraya faal ve fedakâr zabitan göndermek, bilhassa iki sahnei harekâtın erzak ve mühimmata olan ihtiyacatını temin eylemek meselesiyle işgal ediyordu.  İşte bunun için Rauf Bey gibi azimkâr bir zabiti zayıf bir gemi ile İtalyanların ejderleri üzerine salıvermek yerine Ömer Fevzi beyle birlikte Onur beye ilhak edildi.  Bunları mücahedeye esaslı bir temel vazı teminine memur etmişti.  Adeta keşfiyete çıkan bir heyet seferiye halinde Mısıra göndermişti.  Bu üç müteşebbüsün Mısırdaki ilk vazifeleri Bin gazi yollarını keşif etmek ve bilhassa kaçakçılığın ne suretle tesis ve temin edilebileceği hakkında derin derin tetkikat yaparak bu hususta bir teşkilat vücuda getirmekten ibaret idi. 

     Bunlar hüviyetlerini gizleyerek Mısıra dahil olmuşlar ve bu suretle çalışmışlardı.  Yanlarında yalnız Bin gazi için tabur yaveri olarak götürdükleri Recep Efendi isminde kıymetli bir zabit vardı.

     Heyet Mısırda bir müddet kaldı.  Birçok tetkikatta bulundu, yolları öğrendi, vesaiti keşif etti; fakat Onur beyin gizlenmesi güç oluyordu.  Yavaş yavaş Onur Bey tanınmaya, Mısır zabıtası da takibata başlıyordu.  Onur bey bir an evvel Mısırı terke mecburiyet gördü mülazım Recep efendiyi alarak hududu geçti.  Çünkü kendisinin Mısırda bulunmasına memanet edilmesi bilahare gidecek gönüllülere de nazarı dikkati celp edebilirdi.

     Ömer Fevzi ve Rauf Beyler o kadar maruf olmadıkları için muhtelif

S. 70

namlar altında gizlenebiliyorlardı.  Mısırda bir müddet daha tetkikatlarını ilerlettiler ve nihayet bütün vesaitin sureti mükemmeliyede işleyeceğinden emin olduktan sonra Rauf Bey lazım gelen tedarikatı yapmak üzere Onur Bey tarafından sahili Osmaniyeye gönderildi.  Ömer Fevzi beye de Hamidiye süvarisinin getireceği mühimmat ve levazımı harbiyeyi Mısırda teslim ederek teşekkül eylediği vesait ile Bingazi’ye geçirmek vezaifi tevdi idildi. 

     Rauf Bey Osmanlı sahilinde mühimmat yüklettiği bir vapurun bizzat içerisinde olarak hareket etti ve İtalyan abluka hattını yarmaya muvaffak oldu.  Rauf Bey İtalyanlardan korkmuyordu.  Bunun içinde götürdüğü barut sandıklarından lüzumu kadarını kendi kamarasına koymuştu.  Vapuru İtalyan sefine-i harbiyesi tarafından tevkif edilince Rauf Bey vapuru teslim için gönderilecek Kıymetli, kıymetsiz bir heyetin vapura duhulünü müteakip barutları ateşleyecek ve misafirleri ile beraber berhava olacak, bir avuç kül ve kıvılcım halinde İtalyan gemisine yağacaktı.  Rauf beyin bu teşebbüsünden haberdar olan yalnız mürettebatın fedakar reisi Ali idi.

     İşte Bin gaziye vesait ve levazımı harbiyenin ve heyeti zabitanın yetiştirilmesi esasları şu iki üç zabitan elleriyle atılmıştı.

     Muharebe devam ettigi müddetçe bu teşkilat pek güzel işledi.

S.  71

ve bu sayede Bin gazi levazım ve mühimmat yokluğu his etmedi.  Bütün gönüllü zabitan ve efrat mühimmat ve erzak bunların açtığı yollardan geçti.

                                                   *

                                               *        *

     Şimdi artık Balkanlar karışmağa başlamış ve Rauf Bey gemisine avdet etmişti.  Donanmanın tedafii bir vaziyet alacağı anlaşıldıktan sonra Hamidiye süvarisi evvelki harp esnasında pek cüretkarane olan tasvirinin bu defa mevkii icraya konması pek tabii buluyordu.  Merciinden müsaade ve emir aldı.  Nihayet Hamidiye bir gün Boğazlardan dışarı açıldı.  Fakat Rauf Bey eski yoldaşından ayrılmadı.  Başkumandanlık vekâleti celilesine müracaatla eski “kaçakçılık” arkadaşının da Hamidiye’ye memuriyetini istirham etti.  Bu sefer Rauf Bey kaptanlık ve Ömer Fevzi Bey Hamidiye’nin hayatı faaliyetini temin için “kaçakçılık” etmek üzere bulunacaktı.

S.  72

Resim – Ömer Fevzi Bey ve demir alan efrat.

S.  73

                                     Yunan donanması

     Hamidiye’nin Akdeniz’e atılacağı esnada bir Hamidiye’ye karşı duracak olan Yunan donanması hakkında bir az malumat vermek faideden hali değildir.  Yunan donanması başlıca üç eski zırhlı, bir zırhlı kruvazör,  bir korvet, on eski muhrip, dokuz torpido, bir tahtelbahir, dört yeni destoriyerden terkip etmektedir.

 ZIRHLILAR

     1892 senesinde inşa ve 1908 senesinde tamir ve ıslah edilen (İpsala) zırhlısı (500) mai mahrecinde ve 17 mil bahri süratinde olup 2 adet 36 çapında 27 lik, bir adet 20 çapında 27 lik, 5 adet 45 çapında 15 lik, bir adet 50 çapında 10 luk dokuz tane topa maliktir.

     (Sipeçya) ve (Midra) zırhlıları aynı sistemde olup bunlarında 8 adet 40 çapında 5.7 lik, 4 adet 4.4 lük ve 12 adet 3.7 lik olmak üzere 24 topu vardı.  (Averof) zırhlı kruvazörü 10100 mai mahreç ve 23 mil bahri sürate malik bulunan Averof zırhlı kuruvazöründe 4 adet 23.4 lük, 8 adet 19 luk 16 adet 7.6 lık ve 8 adet 4.7 lik topa maliktir.  Kuşak zırhı terni çeliğinden mamul 200 milimetre sehannede olup 430 kadem tülünde 69 kadem arzındadır.  25 kadem su çeker.  İki pervaneye maliktir. 

S.  74

 

 

                                              KORVET

     Navargus mepavis korvetine gelince, bu sefine 1879 senesinde inşa edilmiş olup 1800 mai mahrecinde 11 mil süratinde eski bir sefinedir.  4 adet 17 lik 2 adet 4.7 ve 2 adet luzunfeld topuna maliktir.

                                            TORPİDOLAR

     Tiyela, Sefendoni, Naokranuza, Levgani, Tiki, Duksiya, Espis, Zuluves; Velos, sanırım muharebelerinden Sefendoni ve Tiki 1906 diğerleri 1907 senesinde inşa edilmiştir. İlk ikisi 32, üçüncüsü 32.5 ve diğerleri de 31 mil süratindedir.

     Bu on muhribin kâffesi 390 tonluk olup islihaleri yekdiğerine aynıdır.  Her biri iki adet 7.6 lık, 4 adet 5.7 lif top ve ikişer adet 45 lif torpil kovanı ile mücehhezdirler. 

     Bunların hepsinin tülleri 220 ve arzları 21 kademdir.  6 kadem su çekerler.  Pervaneleri çifttir.  Tiyela, Sefendoni, Naokranuza Yaru diğerleri vulkan mamulâtındandır.

     Birinci sınıf torpidoların 7 numaradan 11 numaraya kadar olanları 1881 senesinde inşa edilmiş olup çift makinalıdırlar pruvada ikişer topları vardır, Yaru mamulâtıdır.

     Tülleri 12, arzları 4 kadem ve tek pervanelidir.  Süratleri 20 mildir.  12 den 17 numaraya kadar olanları vulkan mamulâtından olup 1885 senesinde inşa edilmişlerdir.  Çifte makine, pruvada 2 top ile mücehhezdirler.  Mai mahreçleri 85 ton, süratleri 19 mildir.

     Dolfin tahtelbahiri 1911 senesinde inşa edilmiş olup deniz altında 315, sathı deryada 460 ton mai mahreç ve 15: 7 mil sürate maliktir.  Biri pruvada, dördü bordoda olmak üzere beş torpil ile mücehhezdir.  Tülü 163, arzı 15 kademdir.  Şinayder fabrikasında inşa edilmiştir.

S.  75

     1912 senesinde inşa edilen Laivüs, Tenis, Panter, İraküs torpido destoriyerleri ise 1175 şer ton mai mahrecinde 32 mil süratinde 293 kadem tül ve 27.7 kadem arzında çelikten mamul son sistem sefaindendir.  10 santimetrelik dırdır dane seri ateşli topa maliktirler. 

     Bunlardan başka diğer bazı ahşap ve köhne sahil muhafazasına mahsus gemiler varsa da, Yunanistan’ın esna-i harpte bilhassa Adriyatik sahilinde bunlardan da istifade etmiş olmasına rağmen, burada tadadına hiçbir lüzum görmedik.

 S.  76

                        Yunan bahriye mürettebat umumiyesi

                                           Zabitan

                                                                           Adet

Firik  ( veyis amiral )……………………………………………1

Leva ( kültür amiral )…………………………………………..2

Miralay………………………………………………………………11

Kaymakam………………………………………………………..24

Binbaşı ……………………………………………………………..30

Yüzbaşı………………………………………………………………88

Mülazım…………………………………………………………….34

Mülazım sani……………………………………………………. 36

                                                                            ————–

                                                                              226

 

                               Diğer bir umumi bir hesaba göre

 

Amira…………………………………………….226

Küçük zabitan…………………………….4066

Komiserler……………………………………112

Heyeti tabiye………………………………..33

Mühendisleri………………………………..40

İnşaat mühendisleri……………………..11

                                                     ——–

                                                      4488

                       ———-   *****   ———-

S.  77

 

3

                                           Boğazdan çıkış

1 kânunusani:  İmroza doğru bir keşif —- makinede iş çıktı!— Hamidiye de yangın çıktı! . . . —-  imdada bir muhrip gönderiniz! —imdat geldi  —  açıklarında düşman mı?  —  Şiraye doğru gidiyor.

                          ———-   *****   ———-

     Kânunusaninin birinci Salı günü hava biraz düzelmişti.  Hamidiye bir akşam evvel muhalefeti hava hasebiyle demirlediği köse tabya önünde bulunuyordu.  Tabii yine akşamı bekleyecekti.  Artık bu akşam için mutlak çıkmaya karar verilmişti.  Fakat çıkmazdan evvel bazı tertibata lüzum görülüyordu.  Sabahleyin bu tertibat başladı.

     Evvela boğazın methalinde bulunan Mecidiye kruvazörü ile (Basra) ve (yar hisar) torpidoları tarafından İmroz açıklarında düşmanın harekâtı hakkında bir keşif icra edilecekti.  Bu üç sefine yavaş yavaş methalden çıkmaya başladıkları sırada Hamidiye de bir gün evvel demirlediği köse tabya önünden kalkarak methale doğru tekrib etmek üzere ilerledi.  Bu esnada saat de yedi buçukla sekiz arasında

S. 78

bulunuyordu ki Hamidiye methal civarında boğazın sapa bir noktasına tekrar demir attı.  Ve huruç planını setr için düşündüğü tedbiri tatbike başladı.

     Bu zaman henüz ne boğazdaki sefain ticariye dışarı çıkmış, nede boğaz haricinde bulunan gemiler içeriye girmişlerdi.  Her iki tarafta kılavuz istimbotlarının delaletini bekliyorlardı. 

     Evvela içerdekiler çıkacak, sonra dışarıdakiler girecekti.  Hamidiye methaldeki mevkiine henüz demir atmıştı ki birden bire telsiz telgrafı amiral gemisini aramağa başladı.  Ve biraz sonra havadan şu mealde şifresiz bir telgraf açtı:

     “makinede iş çıktı, kırksekiz saat için hareket imkânsızdır! “

     Bu telgraf çekildiği esnada boğazda bulunan sefain ecnebiyyede kılavuzların arkasında harice çıkıyorlardı.  Bu gemilerin bazıları telsiz telgraf cihazıyla de mücehhez olduklarından Hamidiye’nin şifresiz olarak verdiği telgrafı onlarda almışlardı, ihtimal aynı zamanda boğaz haricindeki Yunan gemileri de bundan haberdar idi.  Hamidiye gemilerin boğazdan çıkmakta olduklarını gördüğü zaman müretteb planın diğer aksamını da mevkii icraya koymaya başlamıştı: birden bire Hamidiye’nin sancak tarafında müthiş bir duman sütununun yükseldiği göründü:  gemi yanıyordu!  Şüphesiz o esnada boğazdan çıkan gemiler dürbünlerini Hamidiye’den tarafa çevirmişler bu yangını tetkike koyulmuşlardı:  evvela sancak tarafından başlayan bu duman birden bire geminin her tarafına sirayet

S.  79

etmiş, bütün Hamidiye duman içinde kalmıştı.  Geminin içinde müthiş fakat cali bir hareket ve faaliyet vardı:  güya herkes gemiyi kurtarmak için uğraşıyordu.

     Bu esnada Hamidiye’nin telsizi tekrar hareket etti; Amiral gemisi ikinci bir telgraf daha alıyordu:

     “sefinede iştigal vuku buldu.  Bazı aksam muhterik olduğu halde itfa edilmiştir.  Muharrib gönderip bizi çektiriniz.”

     (Mecidiye) de (Yar Hisar) ve (Basra) torpidolarıyla beraber keşiften avdet ediyordu.  Karilerimiz biltabi-i bu makine saktalğının ve yangının müretteb olduğunu anlamışlardır.  Fakat henüz bu tertibat bitmiş değildi.  Mecidiye avdetinde doğruca Hamidiye’nin yanına gelerek demirledi.  Derhal Mecidiye süvarisi Hamidiye’ye geldi.  Biltabi-i maksat ziyaret Hamidiye’ye sureti muaveneti müzakere ve mukadder hasarı muayeneden ibaret olmak lazım gelirdi.  Hâlbuki Muzaffer Bey Hamidiye mürettebatıyla vedalaşmağa gelmiş, onlarla konuşur, helâlaşır, herkese muvaffakiyet temenni ediyordu.  Sonra Muzaffer Bey avdet etti.  Filikalar gelip gitti, Hamidiye Mecidiyeye bağlandı.  Her iki gemi de demirlerini aldılar, Mecidiye hareket etti, Hamidiye’yi çekip Naraya doğru götürdü.  Mecidiye arkadaşını münasip bir mevkie getirdikten sonra orada bıraktı.  Ve Hamidiye’nin boğaz haricinde görülüp görülmediğini anlamak için tekrar boğaz haricine çıktı.

     Artık plan tamamen hazırlanmıştı.

S.  80  

 Gurup resimleri

S.  81

     İşte bu suretle Hamidiye düşmanın bilahare pek geç anlayabildiği bir hileyi muvaffakıyetle tatbik etmişli.  Yunanlılar Hamidiye’nin iştigal haberinden pek sevinmiş idiler;  onlar için ne ala!  Hamidiye çok zaman harbe iştirak edemeyecek bir hale gelmiş idi,  Hamidiye’nin pervasız muhacemalarından bir müddet kurtulacaklardı.  İşte Hamidiye’nin hasarzede olduğu zehabı Yunanistan’da o kadar ciddi kabul edilmişti ki Şiray’ı bombardıman eden Osmanlı sefinesinin Hamidiye değil, Mecidiye olduğu iddia edilmiş ve Şiray’a Hamidiye geldi ve yine telgraf çekilmiş, fakat çok geçmedi, Yunanlılar aldandıklarını tamamıyla anladılar.

                                               *

                                          *        *

Hamidiye sefere başlamak için gecenin hululüne intizar etti.  Saat altı oldu.  Ortalık tamamen karardı, Hamidiye demirini aldı.  Yola çıktı.  Yarım saat sonra fedai sefine boğazın methaline kadar gelmiş, Gelibolu şibh-i ceziresinin müntehabı cenubisini takip eden (halas) burnunu dolaşıyordu.  Bu esnada hava berrak, kamer terbi evvelde idi.  Sonra birden bire sema kararmaya, bulutlanmaya başladı ve kamer gözükmez oldu.  Saat sekizde etrafta şimşekler çakıyor, sağanaklar içinde yağmur yağıyordu.  Bu esnada Hamidiye’nin baş tarafı ilerisinde düşman torpidoları görünür gibi olmuştu.  Acaba Hamidiye görülmüş müydü; daha burada iken duçarı hücum olmak ihtimali var mıydı?  Fakat artık bunları düşünmek zamanı değildi.  Artık bir hücum ihtimali karşısında

S. 82

Hamidiye için geri dönmek şıkkı mevcut değildi.  Toplar dolmuş, fenerler sönmüş, herkes vazifesi başına geçmiş ilk Emire intizar ediyordu.

     Hamidiye onbeş millik bir süratle hareket ediyor ve ilk emirde derhal yirmi iki mil süratle gidebilmek için bütün tertibat ihzar edilmiş bulunuyordu.  Tam yol ile gitmemesinin sebebi fayrab ederek bacalarından kesif duman çıkarmamak içindi.  Fakat düşmanın gözüne çarpıktan sonra artık bu mahzur bertaraf olabileceğinden fayraba edecekti.  Düşman baskınına uğramamak için Saroz körfezi dahilini takiben İmroz adasının şimalinden geçen Hamidiye saat sekizden sonra pek mehlik ve hatırengiz bir mevkide bulunuyordu.  Arada sırada çakan şimşekler Hamidiye’nin karanlıklar içine gömülen hayali serserisini meydana çıkarıyor, bu suretle görülmek ihtimallerini artırıyordu.  Mamafih herkes buna da razı olmuş, bulutların sıyrılarak kamerin zuhur etmesine dua ediyordu.  Bu gece Hamidiye’nin en heyecanlı gecelerinden biri idi.  Biz çok geceler gibi o gecede sabaha kadar bütün mürettebat vazife başından ayrılmadı, kimse uyumadı, gözler karanlıklar içinde, kalpler büyük emellerle dolu, Limni adası dolaşıldı.  Bundan sonra ise artık düşmanın ciddi kuvvetlerine tesadüf etmek ihtimali azalıyor, binaenaleyh Hamidiye görünmeden çıkmak vazifesinde muvaffak oluyordu.  Ve bu da ilk muvaffakiyet idi.

————      ******      ————

S.  83

4

Şira bombardımanı

——-   ****   ——-

2 kânunusani:  2 kânunusani çifuni boğazını geçerken 12 yi beş geçe — alsancak — liman reisi davet yazılıyor — icabet yok — telsiz telgraf — İngiliz şilebi — limanda heyecan — Makedonya kapmak istiyor — bombardıman ve hedefini şaşırmayan mermiler — Hamidiye gidiyor!

———-     *****     ———-

     Bütün gece fırtına ve yağmurla geçmişti.  Adalar denizinin puslu ve sisli kış sabahı nisbi bir sükûnetle uyanırken henüz açılmamış fenerleri, kapanmamış gözleriyle Hamidiye Yunan adalarına yaklaşıyordu.  Artık gemide herkesin merakı zail olmuş, Şira’ya gidildiği anlaşılmıştı.  Şira’ya niçin gidiliyordu?  Orada ne bulunacaktı?  Bu suallere sarih bir cevap vermek kabil değildi.  Fakat Şira Yunan limanları arasında mühim bir mevkii olduğu ve Yunan filosu asıl bahrilerinden birini teşkil ettiği için her halde orada bir şey bulunacaktı.  Mamafih ihtimal ki orada tesadüf edilecek olan kuvvetin mahiyeti Hamidiye için mehalik dahi olabilecekti.  Bunu tevâzün ettirmek zırhsız,  müdafaasız Hamidiye’nin metin mürettebatının kuvve-i maneviye

S.  84

ve cüret ve maharetine kalmıştı.  Eğer tesadüf Hamidiye ye orada müsait bir av gösterecek olursa Hamidiye ondan istifadeye çalışacaktı.  Eğer hiçbir şeye tesadüf etmezse Hamidiye maksut olan nümayişi yapmış ve düşmana kendisini bildirmiş olacaktı.  Binaenaleyh bu itibar ile Hamidiye için ilk düşman limanı olmak üzere Şira’dan iyi bir yer bulmak kabil olamazdı.

     Toplar dolu, herkes vazife başında, kumandan geminin her tarafını dolaşıyor, silah arkadaşlarıyla konuşuyor, onlarla latifeler ediyor ve herkesin la-yetezelzel bir iman ve itikat ile vazifesine sarılmış, düşmanla çarpışmaya susamış olduğu, geminin muhid fedakârisinde solumak hiçbir manası kalmadığını görerek mesut oluyordu.  Herkeste bir merak vardı:  acaba Şira’da neye tesadüf edilecek?

*

*       *

 

     Merak uzun sürmedi;  saat onbirbuçuğa doğru Şira’ya gitmek için mürüri lazım gelen Çefuni boğazı göründü.  Hamidiye mutlak bu boğazdan görülebilecekti.  Ya Hamidiye tanınırsa?  O zaman Şira’nın bundan haberdar olarak tedayir ihtiyatiye ye tevessül etmesi imkânı yok muydu?  İşte Hamidiye süvarisi burasını düşünerek boğazı geçerken mümkün mertebe gemiyi tebdil kıyafet ettirmeye karar vermişti:  malum olduğu üzere açık denizlerde gemiler bayraklarını taşımazlar, yalnız limanlara girerken veyahut bir icap tahtında tabiyetlerini ilan ederler.  İşte Hamidiye de bayraksız seyir ediyordu.  Binaenaleyh bayrakla gemiyi

 S.  85

 

“Üste resim gelecek yarım sayfa”  (kıç onbeşlik top zabitan ve efrat)

 

tanımak kabil olamazdı.  Şekilden tanınmaya gelince:  süratle geçip gidecek olan gemiyi sahilden gözle tanımak içinde epeyce mütehassıs bulunmak lazım geleceğine nazaran bu cihetten de pek endişeye mahal yoktu.  Mamafih dürbünle zabitan ve efradın kıyafetlerini tanımak ihtimali vardı.  Bunun için de bir kısım efrat ve zabitanın kıyafetleri tebdil edilerek sureti mahsusa da güvertenin görülebilecek yerlerine getirilmişlerdi.  Binaenaleyh bu suretle de sahildeki mütecessisler aldatılmış olacaklardı.  Zaten o sıralarda adalar denizi sularından her devlete mensup gemiler sık sık gelip gitmiyorlar mıydı?

 

S.  86

     Saat onbiri kırk yedi geçe Çefuni boğazı geçildi.  Artık Şira pek yakınlaşmıştı.  Binaenaleyh Hamidiye için asıl mühim dakikalar gelmişti.

     Zaten hazır olan gemi zabitan ve efradı daha tetik durmaya başladılar.  Süvari bayrağın keşidesini emir etti ve Hamidiye büyük al bayrağını çekti.  Biraz sonra, onikiyi beş geçe, yani tam vakit-i zuhr’da Hamidiye bir seyir hafifliğiyle al bayrağını sallaya sallaya Şira limanı pişe-gahına geldi.

     Hamidiye al sancağıyla görünür görünmez derhal limanda ve şehirde bir telaş baş göstermişti.  Kayıklar sahillere kaçışıyor, yelkenliler, kaçacak yer arıyor, gemiler fayrap ediyordu.  Hamidiye evvela bir işaret çekerek liman reisi gemiye davet etti.  Fakat liman reisi davete icabet etmedi.  Makedonya namındaki muavin kruvazör Halik ve himmetini anlamışlı.  Telsiz telgraf makinesiyle mütemadiyen Pireden imdat istiyordu.  Fakat Hamidiye’nin cihazı da Makedonya’nın imdatlarını karıştırmayı bil tabii unutmuyordu.  Hamidiye liman reisinin ses çıkarmadığını görünce derhal limanda bulunan sefaini ecnebiyyenin süratle çekilip gitmesini emir olmak üzere bir işaret çekti, gemiler gitmek için hazırlanırken Hamidiye onikiyi yirmiüç geçe şehrin biraz ilerisindeki barut fabrikasının karşısına giderek birkaç gülle savurdu, birkaç dakika içinde koca barut fabrikası berhava

S.  87

olmuştu.  Ve ondan sonra Hamidiye yine Şira limanı önüne ve Makedonya’nın karşısına gelmişti.

     Artık bütün şehir havf ve dehşet içinde idi.  Ahali kaçışıyor, konusulu sahaneler bandıralarını çekiyor, sahilde bir takım meraklılar telaş ve heyecan içinde dolaşıyordu.  Mamafih asıl telaş ve heyecan Makedonya kuruvazöründe idi.  Bu esnada limanda bulunan bir İngiliz şilebi Makedonya ya yapılacak ateşe hail olabilecek bir vaziyet alıyordu.  Burada bila lüzum vakit kayıp etmeğe taraftar olmayan Hamidiye bu vaziyetin manasını derhal anlamış ve sürat ve şiddetle harekete karar vermişti.  Hamidiye İngiliz şilebine:”  demirini ya bırak yahut kes, hemen açıl ateş edeceğim!” mealinde bir işaret verdi.  Bunu müteakip küçük toplarıyla Makedonya’ya ateş etti.  Bu esnada saat on ikiyi elli iki dakika geçiyordu.

     İngiliz şilebi artık işin şakaya tahammülü olmadığını anlamıştı.  Derhal demirini keserek limandan çıktı.  Makedonya kruvazörü liman mendireğinin arkasına saklanarak ateşten tahaffuza ve karaya oturmaya çalışıyordu.  Hamidiye’den ilk merminin infilakını müteakip Makedonyanın baş kasarasındaki onbuçuk santimetrelik topun önünde müdafaaya hazırlandıkları zan edilen neferler derhal kendilerini denize fırlattılar.  Bu manzara karşısında Hamidiye’dekiler kendilerini gülmekten men edememişlerdi.  Hatta Hamidiye süvarisi tebessüm ederek:  “düşmanın da pek zayıfına çattık!” demişli.

S.  88

     Hamidiye Makedonya kruvazörüne birbirini müteakip on beş mermi attı.  Bunların hepsi de doğrudan doğruya gemiye isabet etti ve gemi yanmaya başladı.  Yalnız mermilerden biri gemiyi delip geçmiş ve sonra aynı istikamette bulunan elektrik fabrikasının kazanına çarparak orada da bir iştigal vukua getirmiştir.  Ateşin bu kadar sürat ve sıhhatle icrası her halde topların mahir ellerde işlediğini gösterir.  Hamidiye bütün kaide-i harbiye ye riayet ediyordu, İtalyanlar Beyrut da avn-ı ilâhi üzerine ateş ederken mermiler şehirde binaları tahrip ediyor, bi günah ahaliyi yere seriyordu.  Hâlbuki burada böyle şey vuku bulmamıştır. 

     Makedonya kruvazörünün muhtelif yerlerinde yangınlar çıktığı, geminin gark olmakta bulunduğu tamamen anlaşıldıktan sonra saat biri yirmi dört geçe ateş kesilmiş, Şira’dan hareket edilmiştir.  Limandan altı mil kadar uzaklaşıldığı esnada Makedonya’nın bulunduğu mevkide yükselen dehşetli bir dumanın etrafı istila etmekte olduğu görülmekte ve sefine cephanesinin iştialine delalet eden müthiş patlama işitilmekte idi.

     Burada bazı mukayeseler yapmaktan geçemeyeceğiz.  Hatırdadır ki Karadeniz de Kovarna limanına Hamidiye bir mükaleme memuru göndermiş ve mükaleme memurunun bindiği filikaya sulh endazla bir küçük top koymuş ve bunlar sahile takrib ettikleri esnada düşmanın karada seyirler içindeki askerinin şiddetli bir yaylım ateşine maruz kalmışlar fakat filikadaki Osmanlı gemicileri metanetini kayıp etmeyerek kemali itidal ile küçük topu karaya çevirmişler

S.  89

Şira adası haritası

 S.  90

ve harbe başlamışlardı.  Hele Makedonya kruvazörü topçularının kuvve-i maneviyesiyle bunlarınki mukayese edilirse hiç nispet kabul etmez.  Makedonya kruvazöründe iş başından itibaren kâmilen bozuk idi.  Çünkü Makedonya Hamidiye’nin vuku bulan daveti üzerine mendirek haricine çıkarak harp edeceğine –ki Hamidiye’nin yalnız başına bulunduğuna ve ıslaha kıymetiyle farkları çok olmadığına binaen-tali harbi tecrübe edeceğine ve hiç olmazsa mensup olduğu milletin vatanın inzâr ihtiyaç ve imtihanı önünde neticesi meşkuk bile olsa bir kahramanlığa teşebbüs edeceğine bilakis gittikçe karaya sokulmağa başlamış adeta yeri yarıp içine saklanmak istemişti.  Binaenaleyh bu bozukluk ta baştan gelmişti.  Demek ki Makedonya’nın mürettebatı baştan aşağı aynı milletten idi.  Şimdi Makedonya ya “avn-ı-ilâhi” kırveti pek mühim bir numune olabilir.  Avn-ı-ilâhi sefine-i kadimesi Beyrut önünde yanıyordu.  Karşısına Hamidiye gibi zırhsız bir sefine menfur da değil,  zırhlı sefinelerden mürekkep bir filo gelmişti.  Böyle na- mutenahi tespitsiz bir kuvvet karşısında harbe karar vermek bile bile ölmek demekti.  Fakat avn-ı-ilâhi bunda tereddüt etmedi.  Nice zamandan beri Beyrut’un önünde kendisinde bir mevhudiyet farz ederek yanan ve askerce bir hayat gösteren Avn-ı-ilâhi mürettebatı vakti harpte de aslına sadık kalmak istedi.  Ve Beyrutlu vatandaşlarının gözü önünde Beyrut’un başı ucunda derhal düşmanı karşılayarak meydanı harbe atıldı.  Ve harp ede ede maf oldu.  Avn-ı-ilâhi süvarisi yanmakta ve batmakta olan geminin sancağını alarak zorla ayrılabildi! . .

 S.  91

5

Şira’dan sonra

—— *** ——

     Defteri hatırattan: 3 kânunusani: deniz üstünde teftiş-ok meydanı ve Mesudiye -4 kânunusani: ufukta gemiler-havanın coşkunluğu-Beyrut’a doğru.

————****————

     Hamidiye Şira’dan ayrıldıktan sonra bir müddet Pire – İskenderiye rota hattında dolaşmıştı. İhtimal bu hat üzerinde bir takım Yunan vapuruna tesadüf edecek ve bunlardan istifade kabil olacaktı.  Fakat tahriyat bir netice vermediğinden o hattan ayrıldı.  Kendisince muayyen bazı yerlere gitti.  Bundan sonra Hamidiye’nin Süveyş’ten ikinci defa Akdeniz’e çıktığı zamana kadar şayanı dikkat vukuat zuhur etmedi.  Bu müddet arasındaki günlerin bir kaçını misal olarak nakil ediyoruz.  3 kânunusani. . . Hamidiye Girit adası etrafında dolaşıyor, düşman gemileri arıyor.  Gemide şevk ve neşe pek yerinde, herkesin ağzında bir gün evvelki vukuatın şuradan buradan ayrılmış parçaları dolaşıyor,  kaleden ayrılırken herkesin ruhunda ya muvaffakıyet veya ölüme doğru bilâ tereddüt koşan, ağır vakur bir itidal ve teslimiyet vardı. 

S.  92

Halbu ki bugün ruhlar daha neşedar, harp ve zarb ateşleriyle daha tutuşmuş, herkeste vatan için düşmanla çarpışmak hevesi kalblerde daha büyük bir ruhaniyet uyandırmıştı.

     Artık herkes Averofun Hamidiyenin peşine düşmesini pek istiyor, bu suretle asıl donanmanın büyük işler göreceğine emin bulunuyordu.  Ah, bir kere bu kabil olsa, Averof Hamidiyenin arkasına düşse. . . O zaman belki Hamidiye batacaktı, fakat ötede bütün bir milletin en büyük arzusu da yerine gelmiş olacaktı.

     Kabl-ez-zuhr saat sekize geliyor. . .  Henüz Giritden pek uzak değilken uzakta iki Yunan açık deniz torpidosu göründü.  Fakat gemi onlar üzerinde bir gün evvelki vukuatın uyandıracağı tesiri izale etmemek için derhal bütün süratiyle seyrini değiştirerek torpidoya doğru hücuma hazırlandı.  Fakat bir çeyrek sonra artık gemilerin dumanlarından bile eser görünmüyordu;  çünkü Hamidiye’nin döndüğünü görünce kaçmışlardı.

     Saat on buçuk.  Hamidiye Giritden yüz yirmi mil açıkta. . . Ufukta duman görünüyor;  acaba nedir?  Geminin direklerine asılan iki fıçı içinde dürbünlü rasatlar var, etrafı tetkik ediyorlar.  Biraz sonra anlaşılıyor ki bu bir şilep, Hamidiye üzerine yürüyerek durup bayrak göstermesini işaret ediyor.  Gemi durarak İngiliz  

S.  93

bayrağı çıkarıyor.  Hamidiyeden filika iniyor, hamuleyi muayene ediyor.  Mürettebat İngiliz, hamulesi de manganez.  Gemi serbest, Hamidiye yolunda. . . Müteakiben görünen diğer bir İngiliz şilebine de aynı muamele. . .

     Geceye kadar hiçbir hadise yok.  Sabaha karşı saat dörtte elektrik ziyaları içinde Hamidiye’nin pek yakınından geçen bir yolcu vapuruna tesadüf edildi.  Yolcular geçtiler ve biltabii Hamidiyeyi tanımadılar.  Hamidiye fenerlerini söndürmüş, karanlığa gömülmüş, düşman gözleyerek dolaşıyordu. 

     Saat on buçuk.  Adeta gece yarısı.  Hamidiyenin telsiz telgraf memurundan bir haber;  Ok meydanı Mesudiyeyi arıyor.  Acaba ne var?  Herkes bir haber zafer, bir haber beşaret bekliyor.  Bir çeyrek sonra Hamidiye ok Meydanıyle muhabereye başladı.  Dünkü vukuatı şifre ile hikâye ediyordu. 

     Nısf-ül-leyl.  Bu gecede kimsede uyku yok.  Şurada burada yarım bir istirahat, herkes geceyi bu halde geçiriyor.  Herkes dua ediyor, fakat bu defa dualar Hamidiyeden ziyade donanmanın galebesi içindi.

     4 kânunusani. . .  Bugün Cuma, fakat çok geçmeyecek herkes gemide geçen günlerini unutacak. . .  Hamidiye geceleyin Beyrut’a doğru yol vermişti.  Fecirle beraber aynı yol üzerinde bir mesenjeri vapuruna tesadüf edildi.  Nereye gidildiğini anlatmamak için Hamidiye yolunu değiştirdi.

S.  94

Güneşle beraber rüzgâr da çıktı.  Bir saat sonra dalgalar büyümüş, Hamidiye de bunların arasında yuvarlanmaya başlamıştı.  Mesajeri uzadı.  Hamidiye de dümenini Beyrut’a doğru kırdı.  Saat onu on geçiyor.  Uzaktan tekrar bir İngiliz şilebi göründü.  Koca Akdenizin hangi noktasından gidilse mutlak bir gemiye tesadüf ediliyor.  Maruf ve muayyen rota hatları haricinde bile mutlak gemilere tesadüf edilecek.  Artık anlaşılıyor ki Hamidiye günlerce Akdeniz üzerinde kalmak isterse izini düşmandan hakkıyla saklayabilmek için çok müşkülata maruz kalacak, hileler icadına mecbur olacak.

     Beyrut’a yetmiş mil kadar bir mesafe kaldı.  Hava yine fırtınalı, Hamidiye sallanıyor. . .   Herkeste Beyrut’a gitmekten dolayı bir sevinç var.  Niçin?  Şüphesiz orası bir mersa-i selamet olduğu için değil, orada donanmanın muvaffakıyeti hakkında bir haber beşaret almak ihtimali için.  Yoksa sahilden gözükerek izini belli etmek Hamidiye’nin hiçte işine gelir şeylerden değildi.

     Herkes donanmadan bir haber alınması ihtimalini büyük bir meserretle düşünüyor, bütün muhavereler bu gaye-i emelin etrafında devran ediyordu.

     Hatta zabitan bir takım tasavvuratta bile bulunuyordu.  Eğer donanmadan iyi bir haber alınırsa derhal Beyrut’un en büyük camiinde bir mevlidi nebevi

S.  95

okutturulacak ve bunun masarifi herkes tarafından müştereken tasfiye edilecekti.

     Herkeste kuvvai maneviye pek kuvvetli idi. . .  Zaten kiminin her tarafında bilhassa toplar üzerinde yazılmış olan (surei Fatiha) ya ait ayetler de buna delalet etmiyor muydu?

 

S.  96

Resim  –  hamidiyenin efrat ve zabitanının grup resmi.

S. 97

6

Beyrut ve Süveyş

     Defteri hatırattan:  5 kânunusani—Beyrut’a muvasalat—Averof mu?Şayanı dikkat bir takib—önünde dumanlar—kömürlükler su alıyor! İmam efendi dua eder—suveyş ve bahri ahmer—ilk devrenin sonu.    

 5 Kânunusani. . . Sabah yeni oldu, Beyrut şehri ufukta gözüküyor.  Hamidiye boğazdan çıktığının beşinci günü ilk defa olarak bir limana giriyor.  Hamidiye daha o zamandan görünür görünmez bütün Beyrut ahalisi anlamış, sahillere koşuşuyordu. Şehirde büyük bir sevinç hükümferma idi.  Hamidiye İtalyanlara karşı gayri mütenasip bir kuvvetiyle fakat şayanı takdir bir metanetle harp ede ede bir enkaz yığınına tahavvül eden, teslim olmağa asla rıza göstermeyen (Avenale) gemisinin medfenni önünde demirledi.   Hayatına namusuyla hatmeceğin fakat pek nisbetsiz bir düşman karşısında

 

S.  98

mezbuhane bir hareketle çarpışan bu geminin enkazı karşısında Hamidiye mertebesinin tahsisatı ve tesiratı hakikaten şayanı zekerdir. 

     Biç-t-taba’  her ihtimale karşı hazır bulunmayı unutmayan Hamidiye tetik üzerinde idi. derhal filika indirildi, hem donanmanın harekâtından haber almak, hem de Hamidiye’nin harekâtı hakkında lazım gelen malumatı vermek üzere şehre memur gönderildi. 

     Hamidiye Beyrut limanında durduğu müddetçe mahsûr bir mevkide düşman donanması tarafından bir baskına uğramaktan korktuğu için geminin direklerinin en yüksek noktasına yerleştirilen fıçı derinindeki rasatlardan maada karanın mürtefa noktanda tarassutta bulunmak üzere de rasadlar gönderilmek üzere iken birdenbire Port-Said hattı üzerinde olan bir sefinei harbiyeden çıktığı kanaati veren dumanlar görünmeğe başladı ve sonra bu dumanların hakikaten bir sefinei harbiyeden çıkmakda olduğu anlaşıldı.  Rasatlar bir müddet tetkik ettiler.  Bu sefinei harbiyenin Averof ile büyük bir müşabeheti vardı:  bunun için Hamidiye her ihtimale karşı limanda durmayı muvafık bulmayarak derhal açıldı.  Hamidiye muakab farz ettiği zerhalinin harekâtını hem gidiyor,  hem tetkik ediyordu.  Hamidiye bir müddet muttasıd bir süratle yürüdü.  Zerhali de aynı süratle kendisini takip etti.  Sonra Hamidiye süratini tezyid etti, zerhali de o süratle hareket etti.  Bu şayanı taaccüb hadise bir müddet devam eyledikten sonra meçhul zerhali istikamet seyrini tebdil ederek gözden uzaklaştı.

 S.  99

     Hamidiye de herkes merak içinde,  bunun nasıl bir gemi olabileceğini araştırıyor, gemide berayı ihtiyat Beyrut’a avdet edemiyordu.  Bir müddet sonra calibi dikkat bir vukua daha zuhur etmişti:  bu defa da yine ufukta keşif gemilerin fayrabına müşabih dumanlar görünmeye başladı.  Hamidiye bir müddet bunları da tetkik etmişse de uzun sürmeyerek bunlar da ortadan kayıp olmuşlardır.

     Bu esnada yeni bir vaka Hamidiye içinde birdenbire telaşa mucip oldu.  Vakti-zuval’de efrat ve zabitandan bazıları Hamidiyenin kömürlüklerine su girmekte olduğunu görerek arkadaşlarına haber vermişlerdi.  Merak ile tetkikat icra edildi.  Bu suyun gemi yıkandığı esnada açık bırakılmış olan kapaklardan girmiş olduğu anlaşıldı.

     Hamidiye etrafında meşkuk eyl huval gemiler, dumanlar gördüğü zaman yine pek şayanı dikkat bir haleti ruhiye ye dahil olmuştu.  İmam efendi ber mutad yine fevz ve nusret temin eden bir dua okumuş, herkes ellerini kaldırmış, kalbini cenabı hakka rabt etmiş, kaderin her cilvesini büyük bir itidal dem ve itimadı nefs ile karşılamaya ahd etmişti ve işte Hamidiye’nin küçük ve aciz vücuduyla büyük işleri nasıl başa çıkarabildiğinin esrarı ve hikmetini hep bu haleti ruhiyede aramak lazım gelir.

S.  100

     Hamidiye’nin birinci Akdeniz seferini teşkil eden bir hafta zarfında şu yazdıklarımızdan başka şayanı dikkat vukuata tesadüf edilmemiştir.  Seyahat hem nagehanı olmuş, hem kısa devam etmiştir.  Beyrut tan sonra gemi doğruca Süveyş’e gitmiş, Bahri Ahmere geçerek bir müddet orada dolaşmıştır.

 

S.  101 

Akdeniz de ikinci sefer—müthiş bir fırtına

–———————-

     Akdeniz’e çıkış:Cidde’den hareket—Süveyş—Mısırlılarda hissiyat ve tezahürat—yaşasın Yunanistan—Yunan bahriye nazırıyla başvekiline iki telgraf.

——-****——–

     Hamidiye ikinci seferini başlamak üzere kânunusaninin yirmi dördüncü perşembe günü Cidde’den hareket ediyordu.  Bu defaki sefer daha uzun olacak ve daha büyük maksadı ihtiva edecekti.  Bu seferin ne derecelerde mühim ve tehlikeli olduğu karilerimiz okuyacakları tafsilat ile anlayacaklardır.

     Hamidiye ayın yirmi yedisinde ve vakt-i-zuhr’da Şuveyş kanalına dahil oldu.  Mısırda Hamidiye’nin kanala girdiği derhal şayia olmuş, kanalın iki tarafı da ahali ile dolmuştu.  Gemi yoluna devam ettiği sırada bütün halk: “ yaşasın Rauf bey! “ diye bağırıyor, mütemadiyen alkışlıyordu.  İşte bu Müslümanların şu harp esnasında neler duydukları ancak bu yaşasınlar ve alkışlar arasında hissedilebilirdi.

     Bütün bu saf halkın gözünde dünyanın en büyük sefain Harbiyesi

S.  102

kader kuvvet ve kudret intisabı eden zayıf Hamidiye, nısf-ül-leyl’de Port Saide vasıl oldu.  Vakit nısf-ül-leyl olduğu halde limanın manzarası hakikaten görülecek bir halde idi.  Ne kadar kayık, mavna, istimbot varsa hepsi yüzlerce ahali ile dolmuş, denize açılmak için binecek bir şey bulamayan halk da sahilde meşaleler yakmış, mütemadiyen çenelerinin bütan kuvveti ve şiddetiyle “kalihi Hamidiye, Allah yensir elsultan!” nidalarını ayyuka çıkarıyordu.  Şu İslam bayrağının temevvüç perişanı karşısında kendini unutan, adeta mest olan bu halk arasında yerli, Hintli, Çinli, her diyardan gelmiş insanlar, Müslümanlar vardı.  Hepsi bağırıyor, haykırıyor, tepiniyor, ağlıyor, dua ediyordu.  Halbu ki Hamidiye bilatevkif bahri sefide geçmek mecburiyetinde bulunuyordu.

     Ahalinin bu umumi heyecan ve helecanı karşısında Hamidiye’nin kumandanı kaptan köprüsünde durmuş,  etraftan coşup gelen bu alkışlara ve dualara karşı mütemadiyen:

—esselam aleyküm, merhaba ya ihvân! Kelimeleriyle mukabele ediyor, teşekkürde bulunuyordu.

     Şimdi bütün ruhunun duyduğu şükran ve minnet hislerini ifade için halk birlikte getirdikleri hediyeleri takdime koşuyordu.  Hep çam sakızı çoban armağanı tarzında olan bu hediyeleri Rauf Bey alamayacağını, geminin duramayacağını söyleyerek itizâr ediyordu.  Ekmekci ekmek, şekerci şeker, çiçekçi çiçek, fakir ve zengin

S 103

herkes ne getirebildiyse, alel acele ne getirmek iktidarında ise onu getirmiş, sandallarından, istimbotlarından uzanıyor,  bunların kabul edilmesi için yalvarıyordu.  Fakat Hamidiye için merasime kapılmak, tevkif etmek doğru değildi, onun vazifesi bir an evvel buradan çıkıp uzaklaşmak, Akdeniz’in nihayetsiz ufukları arasında kayıp olmaktı.  Bunun için gemi durmuyor, fakat aynı zamanda şu kendisi için haykıran, bağıran, dua eden, ağlayan iyi kalpli insanları da memnun etmek isteyerek pek ağır ilerliyordu.

     Hamidiye’nin Cidde’den hareketi üzerine Porte Sayid haricinde enginde dört Yunan torpidosu bulunduğuna dair bir şayia çıkmıştı.  Porte Sayid’e açık denizden gelen bütün gemiciler de bu haberi teyit etmekte idi.  Halk ile beraber bu haber tabii Hamidiyecede alınmıştı.  Fakat Yunanın bütün sefaini harbiyesini üzerine celbe çalışan Hamidiye için bu haber fevkalade bir şey değildi.

     Ancak ahali biltabii hali heyecanda idi.  Hamidiye’nin bir arızaya uğraması ihtimali bile herkesi müteessir ediyordu.  Bundan dolayı Hamidiye limandan geçerken ahali Akdeniz’e açılır açılmaz düşmanla çarpışacağını düşünüyor ve bu düşünce bütün bu şevk ve heyecanı tezyid ediyor ve aynı zamanda bu şevk ve heyecan içinde pek çoklarının nazarlarında bir sehâb endişe his ediliyordu. 

     Hamidiye kendisini takip eden sandallar ve istimbotlar arasından süzülüp geçti ve dalgın nazarlar, iftihar ile kabaran göğüslerle

S.  104

avdet eden binlerce halkı arkada bıraktı.  Efendisinden izin almadan kaçmış hizmetçiler, her sınıf amele, çoluk çocuk, gazeteciler, muhabirler, her sınıf halk bu kafile içinde dahildi.  Bilhassa çocukların ve avamın safvet ve samimiyeti pek cazip idi.  Öyle çocuklar vardı ki ellerinde birer dalla Hamidiye’ye gidip hediyelerini takdim edebilmek için ötekine berikine yalvarıyorlar, kayığa binmek istiyorlardı. 

     Sonra mesela iki çocuktan büyükcesi küçüğüne anlatıyordu:  —bu gemiyi göryor musun, buna Hamidiye derler. . .  Osmanlıdır, hiç dinlemez vurur mu vurur!

     Şayanı dikkat bir hadise:  bu samimi tezahürat muhabbet içinde Yunan konsolosu da vazifesini unutmamış olacak ki topladığı birkaç Yunanlıyı limanla bahri sefid arasındaki kanalın bir tarafına toplayarak Hamidiye boğazdan çıkarken “yaşasın Yunanistan!” diye bağırtmıştı.  Fakat bu birkaç cılız ve mahcup ses ayyuka çıkan nidalardan sonra silinip gitti.  Esasen bunlar herkesten uzak ve ayrı bir yerde idi.  Eğer ahali arasında olsaydı kendilerini onların elinden güç kurtarırlardı.

*

*        *

     Hamidiye süvarisi daha Süveyş’den hareket etmezden evvel ve Hamidiye’ye Akdeniz’e çıktıktan sonra Yunan bahriye nezaretiyle başvekâletine çekmek üzere iki telgraf hazırlamıştı.  Bu telgraflarda Yunanlılara meydan okuyor ve onları kuvveti harbiye ye riayete davet ediyordu.  Bilhassa

S.  105

Gurup resmi: Çarkçı ağalar

S.  106

eğer Yunan donanması sahili Osmaniye’ye ve safaini hususiye ye dokunacak olursa Hamidiye’nin fazlasıyla mukabele edeceğini bildiriyordu.  Telgraflar çekilmek üzere Ömer Fevzi beye verilmişti, fakat bir maksat diğer tahtında çekilmedi. 

     Hamidiye’nin veche-i hareketini düşmandan saklamak icap ettiğinden her daim olduğu gibi bu sefer dahi tüccar sefinelerine ve sahile görünmemek üzere geçit olmayan ıssız yollar intihap ve mevkii sefineyi tashih içinde icrâm ile güneş rasadatına muztarr kalmışdı.  O cihetle hiç bir taraftan görülmeksizin 31.inci perşembe günü Yunan denizine girilerek bazı istikşâfât yaptıktan sonra Messina boğazı istikametinde iken esmekte olan poyraz rüzgarı pûsi ile müterâfik bir müthiş fırtınaya tahvil etmekle aynı rota üzerinde seyre devam etmek daire-i imkan haricine çıktığından bocalamak mecburiyeti hasıl olmuş ve buna da muvaffakiyet el vermiştir.  Dalgaların cesameti hakkında Karie bir fikir vermek için pervanelerin bazen büsbütün denizin dışarısına çıkarak süratle döndüğünü zikretmek kifayet eder.  Gurubdan sonra Sicilya adasının cenubuna geçilerek o istikamette hareket ve Cuma sabahı Maltaya muvasalat olundu.  Maltadan şubatın dördüncü pazartesi gecesi nısf-ül-leylden yarım saat sonra fenerler sönük ve harbe müheyyâ bir halde Malta limanından çıkıldı.  Dışarıda Yunanın dört torpidosu beklediği haber alınmıştı.  Hamidiye tevekkül tâmmile bunların üzerine hücum edecekti.  Fakat bu torpidolar hali tarassuda ve küçük ve mevkii meçhul.  Hâlbuki Hamidiye

S.  107

liman ağzından çıkacağından mevkii malum ve cesameti büyük olduğundan torpidolar tarafından daha evvel görülerek bir hücum yapılacağına onlar bilakis Hamidiye’ye görünmeyelim diye yolundan uzaklaşmışlar ve binaenaleyh Hamidiye tarafından görülememişlerdir.

     Ertesi gün Sicilya adasının şarkında Adriyatik’e doğru bir nümayiş hareketi yapdıkdan sonra doğruca Suriye sahiline yol verildi…  Şubatın dokuzuncu günü Gazze’ye ba-del-gurup Hayfa ya ve sonra Beyrut’a hareket edildi.  Ondan sonra Kıbrıs açıklarından pek büyük fırtınalı bir geceyi de geçirdikten sonra Şubatın 16.nci Salı günü ismi gayri maruf bir limana gelindi.  Liman civarında bazı köylülere tesadüf edildi.  Bunlar bu saf, pek, mübarek kalpli köylüler? İsmini ağızdan ağza işittikleri Hamidiyeleri hakkında pek samimi ve fedakâr davranmışlardı.  Hiç yoksuzluklarına bakınmayarak akşamki gıdalarını teşkil edecek olan bir iki yumurta ile bir miktar sütü yekdiğeriyle müsabaka edercesine Hamidiye’ye ihdâya çalışıyorlardı.  Nafakalarını bu yolda Hamidiye’ye bahş etmeği de kâfi görmeyerek fakat mal namına bir şeyleri olmadığını görerek bedenen ifa edilecek hizmet arıyorlardı… Ne Necip hisli insanlar idi.  Hediyeleri alınmazsa boyunlarını büküyor, iş buyrulmazsa mahzun duruyorlardı.  Şubatın 14.ncü günü hareket ve ertesi geceyi açıkta geçirdikten sonra bazı hususat için Şubatın 15.nci günü zevâlde Antalya’ya muvasalat olundu.  Hamidiye Antalya’da fevkalade bir tezahürat karşısında kaldı.  Zavallı Antalya

S.  108

ahalisi bazı bedhahların şayia ettikleri havadise göre Hamidiye’nin Malta açığında haricini bekleyen düşman torpidoları tarafından batırıldığını işitmişler, pek kederli imişler, binaenaleyh ahaliyi bade evvel emirde tekarrüb eden harp sefinesi acaba bombardımana gelen bir düşman sefinesi mi, yoksa Hamidiye mi diye heyecan ve tereddüt içinde iken gördükleri Osmanlı al sancağıyla hakikati anlamışlar,  sahile üşüşmüşler, mevcudu yetmeyen sandallara dolmağa başlamışlardı.  Kalabalık o kadar çoktu ki sandala binmek için birçoğu nöbet bekliyordu.  Bu temiz yürekli Osmanlı hisli hemşeriler Hamidiye mürettebatına incelikleri lisan ve kalemle gayri kabil tasviri muhabbetler, samimi rabıtalar göstermişlerdir.  Maddeten gösterdikleri faaliyet ve fedakâr ı dahi fevkalade idi.  Bir günde bile tedarik ve Cuma isâli meşgul olan erzak ve levazımı bir kısım halk bir iki saat zarfında Hamidiye doldurdukları gibi bir kısmı da Hamidiye de kendi elleriyle kurban keserek dualar ediyorlardı.

S.  109

Bir sayfa resim,  Antalya da halk ve deniz dalgaları

S.  110

8

Adriyatik seferi

     Hamidiye Adriyatik’e gitmeğe memur oldu.  Vazifesi:

1 ) Yanya ya para, mühimmat götürmek

2 ) Garp seyyar ordusu ile temas hasıl etmek

3 ) İşkodra mevki mahsûriyle işaretle uzaktan muhabere etmek

4 ) İşkodra aleyhine yapılan sevkiyatı askeriyeyi tehdit ve işgal eylemek

5 ) Tesadüf edilecek orduğahları bombardıman ederek düşmanları maddeten mütezarrır eylemek

6 ) Yunan sefaini nakliyesine baskın vermek erzak, mühimmat ve Sırp ve Yunan askerleri yakalamak ve tesiratı maddiye ikâ eylemek

7 ) Yunan donanmasının Adriyatiktle tekerrük ettiği filonun orada bekasını temin etmek hatta bu kuvvetin tezyidine mecbur eylemek ve bu suretle kale harbindeki düşman donanmasını zayıflatmak.

     İşte bu maksatlar için hazırlanan Hamidiye Akidenizin issiz satıhlarında bilcümle levazımını almış ve şaşırtma bazı hareketler gösterdikten sonra Adriyatik’e tevci etmişti.  Adriyatik hattına dahil olmadan evvel fennen, gayet mühim ve celbi merak bazı teferruatın tezkâri münasip görülmüştür.

S.  111

     Mesela:  Hamidiye azami miktarda kömür, yağ, su, erzak ve cephane para alacaktı.  Bunların nerelerden ve ne suretle ahz ve sevk edildiğini tabii ifşa edecek değiliz.  Yalnız birçok ahvali müşkileden hiç birine uğramayarak ve düşmana tesadüf etmeyerek iş bu levazımın açık denizde tekrar eden gün ve saatte Hamidiye’ye ishal ve tahmilde cenabı hakkın inayet ve tevfikatı mahsusası vardır.  Saat hareketi sabit ve muayyen şimendiferlerle en ciddi hususatı için bazen (randevu) verilir, mevkii telakkiye en yakında bulunmağa ne kadar sai edilirde yine ufak bir arıza hiç akıl ve hesapta olmayan bir hal fevkalade telakkiyi tehir edebilir.  Hamidiye ile her defa telakki edecek olan levazım sefaini için istikbal kâmilen ahvali fevkaladeyle mâli ve kerrakeliktir.  Akdenizin kışın eksik olmayan fırtınaları, sefainin vakit ve zamanıyla tedariki müşkülatı, levazımın sahile celp ve cemi meselesi, ve sefaine tahmili zamanının talihe bağlı bulunması hele kaçak muadın munabeindan kaçak suretiyle tedariki ve bunların Hamidiye’ye verilinceye kadar düşmana tesadüf etmemesi, bir arızaya uğramaması makrur saatte Hamidiye mülaki olması birer mevhibei elhiyedir.  Bu işlerin müşkülatı erbabı pek güzel takdir ve tayin edebilir.  Buna dair ufak bir misal söyleyelim:  Hamidiye ile şubatın on yedinci Pazar sabahı dolu şemsden evvel muayyen bir saatte belhesab tayin olunmuş bir mevkide Hamidiye bir istikametten gelerek birleşilecek idi.  Filhakika inayet ve muvaffakıyet hakla pek fevkalade bir surette hasıl oldu.  Mesela: Hamidiye uzun yoldan

S.  112

 İki resim istimbot ve mavnadan kömür alırken

S.   113

gelerek o noktaya takrib etmiş ve yol kesmiş, fakat henüz demir atmamıştı aynı zamanda levazım sefaini de uzun bir mesafe kat etmiş ve muayyen noktada Hamidiye ye kadar takrib etmiş idi.  Ortalık yeni açılmağa başlıyordu.  Darfin fenersiz idi.  Derin bir sükûnet içinde yekdiğere yaklaşılırken arada şüpheli dakikalar geçiriyordu.  Her iki taraf da açık bir karanlık içinde kendisine sokulan mağfil bir düşman olmasın diyordu.  Bu sükuneti, mütereddi  aynı zamanda mütekabilen yükselen iki seda ihlal etti.

—Rauf? — Fevzi?

     Artık Adriyatik yolu tutulmuş idi.  Hamidiye intihap ettiği istikametlerden seyir edip gidiyordu.  Göze görünmeden Adriyatik’e dahil olmak, baskınlar yapmak için akla gelen her türlü tedabiri ihtiyatıyeye tevessül etmiş idi.  Mamafih Hamidiye Adriyatik’e girmekle kendi kendini tuzağa düşürmüş olmak gibi gayet açık bir fedakarlığı göze almış idi.  Çünkü Adriyatik methalinin arzı kırk mil idi.  Kırk millik dar bir cepheyi iki üç gemi ile tahtı tarassuda olup sed etmek, tıkamak kolay idi ve Yunanlıların Adriyatik filosu bir zırhlı ve dört iyi torpidodan mürekkep ve bu vazifeyi ifaya belagaten ma-belag kafi idi.  Zırhlının kuvvei harbiyesi esasen Hamidiye’ye faik ve torpidoların sürati seyri Hamidiye’den ziyade idi.  Tarafeynin ve zaif asliyesini mukayese edelim.

S.  114

     Yunan filosunun vazifesi:

     Yunan filosu her fedakarlığı ihtiyar ile Hamidiye’yi Adriyatik’e geçirmemek ve kaçırırsa torpidolarla takip ve hücum ile Hamidiye’nin Adriyatik deki faaliyetine sureti katiye de mani olmak idi.  Çünkü Adriyatik denizinin şark sahili baştan başa Yunan, Sırp, Karadağ harekatı askeriyesine birer saha, ve bu maksatla vuku bulan her nevi sevkiyata birer iskele haline girmiş idi.  Bir çok sefaini nakliye denizde, bir çok asker, mühimmat sahilde baskına maruz bulunuyordu.  İşte düveli müttefikaya bir aile havası şekil ve mahiyetini alan Adriyatik’e Hamidiye’nin girmesi pek ehemmiyetli bir mesele idi.  Kabili musamaha olmayan bu hale mümânaat etmek her neye mal olursa olsun Yunan filosu için bir vazifei katiye, bir hayat ve memat meselesi idi.  Aynı zamanda bu vazifeyi ifa Yunan filosu için o kadar müşkül dahi değil idi.  Yalnız bir parça cüret lazım idi.  Çünkü Yunan filosu Hamidiye’den üç defa daha kuvvetli ve hem karşı karşıya harbe, hem de takip ve hücuma muktedir idi. 

     Hamidiye’nin maksat ve vazifesi:

     Hamidiye ise yalnız Adriyatik’teki tahribatı icra için hayat ve faaliyetten temadisi,  ele geçmemesi göze görünmemesi lazım idi.  Yunan filosu ne kadar muharebeye mecbur etse Hamidiye o kadar bundan tevki ile kendini kurtarmağa, deruhte ettiği vazife için Adriyatik de

S.  115

yaşamağa, faal, müesser bir hayat geçirmeğe mecbur idi.  Tarafeyn vazifenin anlarız ki Yunan filosu derecesini mukayese edersek beladaki izahattan anlarız ki Yunan filosu hem kuvvetli, hem vaziyet kendine gayetle musaid; Hamidiye ise hem pek zayıf, hem de vaziyeti ifa vazifeye şöyle dursun, bekayı hayatına bile gayet gayri müsait ve tehlikeli idi;  çünkü Hamidiye zayıflara mahsus olan daima ele geçmemek planını takip edecek iken bilakis kendi eliyle kavi düşmanının tuzağına düşecek, ağına girecek,  ister istemez yanından geçecek idi.  Saniyen getirdiği mühimmat ve saireyi Yanya’ya sevk için mahdut bir iki noktaya behemehal uğramak ve orada uğraşmak mecburiyetinde idi.  Bu ağır vazifenin hümai tesiriyle Hamidiye mürettebatının dimağları ezilirken, yanarken adeta semavi bir teşvik karşısında bulundular.

     Şubatın 26.nci Salı günü Utranet körfezi dahilinde sahilden gayri meri bir açıklıkda ve pür endişe bir halde geçirilerek gece beklendi.  O gece namütenahi, fevkalade ahval ve muhalikin yeni bir mebdei olabilecek idi.  İhtimaline tarihi son bir gece olacaktı.  Nur iman ile hulusu tam ile kalbi çarpan Hamidiye’nin mütevekkil mürettebatının gözlerini bir nur kamaştırdı.  Herkes Allah ekber demeğe başladığı bir mühim gecenin ilk karanlıkları içinde ve Hamidiye’nin semt reisi fevkinde semada adeta bir güneş doğmuş zan ediliyordu.  Ortalık sanki gündüz olmuş zan ediliyordu.  Her ferd bu nuru maneviye tevcih etmiş bulunuyor, bu nur her kalbe, her ruha bir kuvvet isale ediyordu.  Göğüsler manevi

S.  116

kuvvetlerle genişledi.  Gözler bu nurla parladı.  Birkaç dakika sonra sema hali asliyesine rücu etti.  Bu ziya o kadar kuvvetli idi ki Hamidiye’nin üstüne kuvvetli bir projektör tevcih edilmiş zan olurdu.  Bu haber ve bişareti maneviye askere kendi lisaniyle anlatıldı.  Hemen ocaklar körüklendi, herkes vazifesine daha büyük bir aşk, daha metin bir itimat ile yapışlı.  Hamidiye Marmara’da yarışa gidiyormuş gibi uçmağa başladı ve nısf-el-leyl’de Utranet boğazından geçildi ( r e s i m )

Hamidiye’nin küçük bir topla teçhiz edilen istimbotu

S.  117

9

Lareyus sefinesinin garkı

     Şubatın 27. çarşamba günü kabl-el-zuval saat altı buçukta Adriyatik sahilinde (samani) mansıbına epey yaklaşılmış idi.  Tam bu sırada evvel emirde Hamidiye’yi kendilerinin (averofu) zan eden (lareyus) namındaki Yunan nakliye sefinesine tesadüf edildi.  Mürettebatı Hamidiyeye alındıktan sonra batırılmasına karar verildi.  Fakat bunda üç muhtelif usul vardı:  en sessiz, masrafsız ve seri olanı (mahmuz) ile müsademe ederek batırmak olduğundan Hamidiye süvarisinin emri ile topçu zabiti Ziya efendinin verdiği “müsademeye hazır ol !” kumandası ortalığı çınlattı.  Hamidiye Lareyusa amud bir vaziyeti alarak üzerine yürüdü.  Birinci müsademeyi yaptı—mahmuz ile müsademe bir koçun başıyla diğer bir koçun karnına vurması gibidir— filhakika Hamidiye kendi sert başıyla Lareyusun yumuşak karnını deşti.  Ciğerlerini sökercesine pençesini attı.  Bu birinci darbeyi ikinci ve üçüncü darbeler takip etti.  Hamidiye adeta bir koç gibi gerilip gerilip dehşetli birer ( tos ) yapmıştı.  Artık (lareyus) bir tarafına yatarak süratle batmağa başladı.  İlk darbenin vuku anından henüz yirmi beş dakika geçmemişti ki sathı deryada lareyusun bir iki

S.  118

sandalıyla birkaç simit ve tahta parçalarından başka bir şey gözükmez olmuştu.

     Lareyus kaptanının isticvabı:

     Hamidiye süvarisi Lareyus süvarisini isticvap etti.  Korfu’da Yunanın İpsala zerhalesi ile dört destoriyeri olup olmadığını sordu.  Kaptandan cevap tastik oldu.  Ve Adriyatik’e dahil olan mühimmat ve Sırp askeri yüklü nakliye sefaininin Dereaç ve Şıngında bulunduğu haber beşaretiyle beraber Yanya’nın iki gün evvel sukut ettiği haber alımını da aldı.  Hamil olduğu mühimmat ve nakdi teslim etmek için Yanya’nın bütün sahilini taradı, bir müfreze bulamadı.  Yanya’nın sukutuyla Ümitler sönmüş, herkes bir tarafa dağılmış olacak idi.  Ve nihayet araştırmak nöbeti (samani) menbana gelmiş idi.  Hamidiye ye orada da emanetleri teslim ve tevdi edecek bir müfreze ararken Yunanın (tiyala) sisteminde bir destoriyerine sağ ileride tesadüf edildi.  Destoriyerin daire-i rü’yet ve tecessüsü dahilinde sahilde müfreze aramak ve cephane ihracatında bulunmak hata olacağından evvela Deraç ve Şıngindeki Yunan nakliye sefaini haber alıp vaktiyle savuşmasınlar diye tam yol ile Dereagaç ve Şıngin şikarları üstüne hareket eyledi.

————–******—————-

S.  119

Hamidiye Lareyusu mahmuzlarken iki resim bir sayfa

S.  120

10

Dereağaç bombardımanı

     Şubatın yirmi yedinci günü kabl-el-zuval saat 10.38 de Daraç’a muvasalat edildi.  Hiçbir nakliye gemisine tesadüf edilmedi.  Lakin şehrin garp tarafında ordugâh kurmuş olan Sırp askerleri gelen harp sefinesinin Hamidiye olduğundan bihaber bir halde bulunuyorlardı.  İhtimal ki onlar Hamidiye’yi ekseriya oraları ziyaret eden mücavir devletler harp sefaininden biri zan ediyorlardı.  İşsizlere hali tabiide arz olan sevk merakı gibi bazı efrat pek lâ-kaydâne bir surette mesela ceketini omzuna atmış, elini arkasına bağlamış, sakin sakin seyir ediyor, bazıları da orduğahın alelade işleriyle meşgul bulunuyordu.  Ve tabii bir kısımı mühimi de çadırlarında hali istirahatta idi.  Hamidiye’nin seri bir baskın ateşi cümlesinin ödünü kopardı.  Herkesin aklı başına geldi.  Ve ilk yaptıkları iş çadırlardan fırlamak, ordugâhtan uzaklaşmak oldu.  Orduğahın arkasında bulunan tepenin arkasına can atmak için koşuşuyor, yamaçlara tırmanıyorlardı.  Hamidiye’nin atışları bu insan yığını ve akını içinde müthiş tesirler yapıyor, ordugâhı bir cehenneme çeviriyordu.  Ordugâh az zaman zarfında

S.  121

ıssızlaştı, ölen öldü, kalanlar yamaçlara sarılmıştı.  Hamidiye bu defa da toplarını yamaçta kaçanlara çevirdi.  Birçoklarını da orada kırdı, geçirdi;  ordugâh ise çadırlarına varıncaya kadar yandı.  İnsan eşya ve mühimatca mühim hasar ika edildi.  Saat kabl-el-zuhur 10.45 idi ki artık deraç’da yapılacak bir iş kalmamış idi.  Binaenaleyh Hamidiye Sıngın’a hareket eyledi. 

Resim:  hamidiye’nin batırdığı Lareyus mürettebatı

S.  122

11

Şıngın bombardımanı

     Şubatın yirmi yedinci günü ba-de-z-zuhr 1.15 de Hamidiye Sıngın’a muvasalat eyledi.  Yedi adet düşman nakliye sefinesine tesadüf eyledi.  Bunların ikisi derin nehri mensubunun şimalinde, iç limanda ve sırtın arkasında idi.  Yalnız direk ve bacaları gözüküyordu.  Diğer birisi limanın vüsatsızlığından naşi mahsusen methalde oturtmuş idi; diğer birisi de sırtın arkasına doğru hareket ederek oturtmağa çalışıyor ve hınca hınç asker yüklü idi.  Diğer iki vapur ve bir yelkenli ise mühimmat yüklü ve dışarıda demirli bulunuyordu.  Derhal hamidiyeden iş bu sefaine işareti umumiye ile (liman haricine çıkınız! sefaini tahliye ve teslim ediniz!) emri verildi.  Hâlbuki bu sefain cevap veriyormuş gibi yaparak (müş) ile mukabele ediyor ve bir taraftan da Hamidiye’nin emri hilafına olarak vapurları baştankara sahile oturtmağa ve sahildeki Sırp bataryalarının himayesine girmeğe ve bunun için vakit kazanmağa çalışıyordu.  Filhakika düşman tarafından alelacele tabiye edilen büyük muhasara toplarından Hamidiye üzerine şiddetli bir ateş açıldı.  Zaten Yunan sefaini nakliyesiyle getirilip ihraç edilmekte bulunan bu Sırp fırkası İşkodra muhasarasına mamur idi.  Ve beraberlerinde

S.  123

büyük muhasara topları vardı.  İşte Hamidiye ye tevcih edilen toplar bunlar idi.  Hamidiye İşkodra kalesindeki bahadır kardeşleri aşkına gerek sefaini nakliyeye, gerekse sahil bataryalarına müctemi ve şiddetli bir ateş açtı.  Fevkalade bir manzara hasıl olmuş bulunuyordu.  İlk atışlan ve isabet iden mermiyi takip eden ikinci bir onbeşlik mermi asker dolu olan nakliye sefainiyesinin kazanına tesadüf eylemiş ve müthiş bir iştial ve infilak vukua getirmiş idi.  Alevler yükselmeğe sefine ateş püskürmeğe başlamış idi.  Hamidiye bu minval üzere bütün bu sefaini yakmağa başladı.  Ahval gittikçe heyecanlı bir şekil alıyordu.  Bazı sefineden alevler içinde askerlerin denize atladığı, bazılarının binmeğe çalıştığı sandalların asılı bulunduğu iplerin kopup denize döküldüğü, bazı sandalların da denize indikten sonra devrildiği gözüküyor ve mühimmat yüklü sefainden müthiş tarakalar işitiliyor, alevden, dumandan sütunlar yükseliyordu.  Hamidiye bu işleri görürken İşkodra’nın ( Tarabuşu ) namindaki meşhur istihkamatında askerler hale vakıf bulunuyordu.  Çünkü dürbünle Şıngın görülüyor, hem de top sesleri işitiliyordu.  Bunlar uzak bir yoldan gazaya çıkan bu Osmanlı denizci kardeşlerinin şu zayıf gemi sırtında İşkodra kalesinin mukadderatına bilfiil iştirak için gözleri önüne kadar  geldiğini iftiharla görmüş bulunuyorlardı.  Gayri kabil tasvir bir uhuvveti askeriye ve hizmeti müşterek-i vataniye ve vahdeti fikir ve emel hisleriyle fevkalade hazin ve latif anlar geçiriyorlardı.

S.  124

Hamidiye süvarisi arkadaşı olan Tarabuş kumandanına bütün kale müdafaalarıyla attığı toplarla selam gönderiyor, Tarabuş’taki arkadaşları da bu denizci kardeşlerinin bu şahbaz, fedakâr, Osmanlı akıncıların selametine dua ediyordu.  Hamidiye ise elinden gelse bütün vücuduyla İşkodra’nın rahnedar burc ve bârüsine bir levha gibi yama ve siper olacaktı.  Hamidiye dağa çıkamazdı.  Fakat Şıngın limanını Sırp Yunan kanıyla kızartmadan külü ateş bataklığına benzetmeden de rahat etmedi.  Ve bu gazasını Sırp topçularının cidden iyi tanzim edilmiş endahtları altında yapmak cüretini gösterdi.  Fakat cenabı hak Hamidiye mürettebatına acıyor ve seviyor ve onları bu defa dahi muhafaza ederdi.  Etrafı mermi tufanına döndüğü halde kendisine bir isabet vaki olmadı.  Hamidiye düşman isabetini iskal için daima tebdil mevzi ediyordu.  Ve düşman mermilerinin de daima tebdil edilmiş olan mevzie isabetleri görülüyordu.  Sıra ile kaffei sefain doğru ve indirget endahtlarla tahrip edildikten ve cümlesi müthiş dumanlı alevlere bürünerek tamamıyla tahrip edildiklerine kanaat tam getirildikten sonra Sırp fırkasının evvelce karaya ihraç edilmiş erzak ve mühimmatı üzerine de şedit bir atış açılarak onlar da alt üst edildi ve ba-de-z-zuhr saat 1.45 de ateşe hatme verilerek hareket edildi.  Esnai rahide Karadağ prensini hamil olan yata tesadüf edilmiş ise de aciz ve müdafaasız bir gemideki bir hükümdar evladına taaruzu Hamidiye asalet kamuya ve terbiye milliyesine yakışdırmayarak yatın baştankara edip prensi karaya kaçırmasına ağmaz ayn etmiştir. 

S.  125

12

Adriyatik’ten avdet

     Adriyatik’ten hurç duhulden daha tehlikeli idi.  Çünkü Adriyatik’e girerken Yunanın Adriyatik filosu bihaber bulunabilirdi.  Fakat avdet öyle değil idi.  Hamidiye’nin Adriyatikt’e vücûdu tayin ettikten sonra onu çıkartmamak, mahf etmek Yunan donanmasının hem vazife-i esasiyesini teşkil ediyordu,  hem de kolay bir iş idi.  Çünkü bir zırhlı dört torpido muhribi Çanakkale karşısındaki Yunan donanmasından bu maksatla ayrılmış, nice zamandan beri Adriyatik sahilinin ablukasına ve muvâredâtının muhafazasına memur idi.  Yunan donanması kale-i Satanya önündeki kuvvetinin inkısâm ve zaafına bunun için razı olmuş idi.  İşte ne kadar zamandan beri bu vazife ile Adriyatik’i bekleyen Yunan filosunun ifa-i vazife zamanı Hamidiye’nin Adriyatik’e girmesiyle gelmiş idi.  Halbuki Yunan filosu Hamidiye’nin duhulüne karşı bihaber durduğu gibi Hamidiye’nin Adriyatik sahasında harman çevirircesine, alt üst edercesine vuku bulan faaliyetini dahi görmemezlikten, bombardıman seslerini işitmemezlikten geldi.  Fakat Hamidiye’nin avdetinde de bi ruh ve lâ-kayd kalması tasavvurun haricinde idi.  Çünkü bu kadar vazifesizlik tahayyül edilemezdi.  Binaenaleyh Hamidiye avdet meselesini daha ehemmiyetle

S.  126

düşünüyordu.  Mamafih Adriyatik’e girerken Hamidiye’nin telâkki ettiği beşareti maneviye efradı hiç düşündürmüyordu.  Mukaddeme-i seferde samt bu esnada bir sütûn nur tecelli eden bu geminin yolu elbet açık değil miydi?  Hamidiye süvarisiyle çarkçı başı kısa bir müzakerede bulundular:  —kömürümüz iskenderiye ye kadar azimete kifayet edebilir mi?  — vasati bir süratle gidilir, fırtına da çıkmazsa!  Hâlbuki bu kış günleri fırtınasız hafta geçirmek müşkil idi.  Düşmanın muteber, münkesir el hatîr ve ihtimâl meşhur adriyatik filosu ve adalar denizinde keşşafları arasından selametle geçmek ya onlardan kuvvetli bulunmağa veyahut onlardan süratli olmağa vabeste idi.  Hâlbuki Hamidiye onlardan üç dört misli zayıf, olduğu gibi sürati de Yunan destoriyerlerinden dûn idi.  Bu halde ne lazım idi? . . Hayır değildi;  çünkü Adriyatik denizinin methalini teşkil eden Otranto boğazı kırk mil arzında idi.  Bu tesâr cephe Yunan filosu tarafından tutulunca aralarından görünmeden geçmek imkân haricinde idi.  Bilnetice: Hamidiye’nin buradaki yegâne vazifesi boğazdan savuşabilmek, Yunan filosunun vazifesi ise Adriyatik’teki faaliyetine mani olamadığı Hamidiye’yi hiç olmazsa bu geçitte sıkıştırmak, intikam almak idi.

     Saha rü’yeti azaltmak için Hamidiye gece geçmeğe karar verdi:  fakat boğazın darlığı ve asılherekesi Korfu olan Yunan müfreze filosu mürekkebatının adedi buna dahi mani olabilecek idi.  Gece veya gündüz geçilsin Hamidiye görülecek idi.  Buna karşı tedbir

S.  127