DONANMA MECMUASI 39

MAYIS 1913                                                                                     NUMARA: 39

   CENNET MEKÂN SULTAN ABDÜLAZİZ HAN HAZRETLERİNİN ŞEHZADELERİNDEN MAHMUD CELALALEDDİN EFENDİ MERHUMUN CİHET-İ BAHRİYEYE TAYİNİ İSTİRHAMINI MUTAZAMMIN DAİREYİ BAHRİYECE TANZİM KILINIP BALASI LÜTFEN KABUL İSTİRHAMI HAVİ OLAN VE HAKAN MÜŞÂRÜN-İLEYHÂ HAT DEST-İ HÜMAYUNLARI İLE TEVŞİH BUYURULAN MAZBATA:

VELÎ-AHD SALTANAT HAZRETLERİNİN BAHRİYE MÜZESİNİ ZİYARETLERİ MÜNASEBETİYLE MÜZENİN DEFTER HATIRATINA TEBRİKEN HAT DEST-İ NECABETPENAHİLERİYLE YAZDIKLARI İBARE:

 BİHABER VE DERBEDER BİR MERMİNİN KIYMETTAR ŞEHİDİ

MAHMUD ŞEVKET PAŞA MERHUM

MAHMUD ŞEVKET PAŞA

     Şevket paşa merhumun fecî şahadeti Osmanlı tarihine – ki şu son zamanlarda mezarlığa dönmüştür – bir meyyit (ölmüş) lâ-yemût (ölümsüz) daha kazandırmıştır!  Şevket paşa, kalemle kılıçtan müteşekkil iki sütun üzerinde duran bir takk-ı irfan idi.  bu tak fazailin bu gün birkaç mermi ile yerlere serilen enkazı arasında vatanın enkaz ümidi temevvüc (dalgalanma) eyliyor.  Bâb-ı âli’nin hürriyet ebediye tepesinden daha ziyade mesut, daha ziyade memlu (dolu) olmasını bu millete çok gören tali meşum her gün milletin en zikıymet bir sandalyesini bir boşluğa ve hürriyet ebediye tepesinin bir kısım toprağını bir türbeye kalb ediyor.  Yalnız zayi ettiğimiz memalik merhumenin mezarı yok!   O ölülerin medfen (kabir) hakikisi maziye ait olan haritalarımızdır.  Fakat mübalağa etmemiş olmak üzere şunu söyleyebiliriz ki milletin bir emel ufûlüne makûs olmak hususunda Mahmud Şevketin fotografisiyle Rumeli’nin haritası da aynı mahiyettedir.  Mahmud Şevket paşa merhumun bu milletin efradından başka evladı yoktur.  Kader-i gaddar bizi öyle bir vücudu-u kıymettarın bir istitaleyi (uzama) müfidesine bir zül münevverine bile layık görmedi.

     Merhumun kanıyla asırlar hemcereyan olacaktır.  Onun cerihaları iltiyâm (yara kapanma) bulacak.  Fakat milletin giryan gözleri müdavat bilmeyen, iltiyâm tanımayan birer cerihayı tahsis şeklinde mütemadiyen kanayacaktır.  Allah merhuma rahmet, millete merhamet etsin.

          Selim Adnan

Nara: 18.Nisan.1329

RUS – JAPON SEFERİNDE TORPİDO MUHAREBATI

İngilizceden

     Japon erkânı harbiyeyi bahriyesi tarafından neşir edilen <<Japon – Rus muharabet bahriyesi>> nam-ı eser mecrâ-yi zabitanı için mükemmel bir menbağı malumattır.  Bundan, muharebat mezkurenin bazı safahatı, ez cümle Japon torpido sefaininin şayanı dikkat harekât Harbiyeleri öyle zengin bir surette izaç olunmuştur ki:  bunların diğer herhangi bir askeri eserde bulunması hemen gayri mamul gibidir.  Eser-i mezkûr mahfil bahriyenin himmetiyle Almancaya tercüme olunmuş ve Almanya’nın hususi kitapları meyanına dâhil olmuştur.  Marız Randchü nam Almanca risalenin kânunuevvel nüshasında torpidoların harekâtı harbiyesi hakkında Yüzbaşı Feral’in birçok vakıfane mütalatı meşhud olmaktadır ki bundan bazı hakikatler elde edilmiştir.  Alman erbabı vukufunun nazar tenkit ve tahkikatından geçen mezkûr eserin bahşettiği menfaat ve istifadeden dolayı hükümetimiz Kore torpido mesaili hakkında fevkalade bir itimat besliyor.  Bununla beraber bu itimadın esbabı muhammesi hala mevcuttur.  Almanlar doğru velev yanlış, torpidoların daha iptidai muhasamatta her hangi bir düşman mefruzun malik olduğu sefain harbiyeyi cesimeyi duçarı zaaf edecek vesait olduğuna itikat etmektedir.  Japonlar dahi Ruslarla vukua gelen muharebede tamamıyla bu fikre hizmet etmişlerdir.

     Binaenaleyh bu harpten mütevellit tecrübelerin Alman erbabı fennin pek ziyade işine yaradığı anlaşılıyor.  Hâlbuki bu tecrübeler Almanların torpidolara harpte muzafferiyeti teshil (kolaylaştırma) edeceklerinden dolayı verdikleri ehemmiyet o büyük ümitleri temin edecek gibi değildir.  Nitekim atideki tafsilatı harbiye de bunun ne derecelerde doğru olduğunu göstereceğiz.

     Faydasız hücumlar:

     1904 senesi kânunuevvelinin sekizinci gecesi Port Artur’da bulunan Rus filosu, ilanı harpten bi haber oldukları için şüphesiz hiçbir taraftan bir hücum beklemiyordu.  Hatta geceleyin birçok efrat karada olup gemilerde mevcut zabitan ve efrat tarafından hiçbir ihtiyata müracaat edilmediği gibi torpido şakalarıyla mechuz birkaç sefineyi harbiye dahi aleti mezkureyi dışarıya alivre etmemişti.  Hariçte, iki torpidobot tarafından ika edilen gevşek bir karakoldan maada liman hemen gayri mahfuz idi.

Sayfa: 676

Japon makarratının (durulan yer) icrasından mesul olanlar bu müsait nitayiç ve usulden tamamıyla haberdar idiler.  Evvel emirde torpido sefainin limana ithali için lazım gelen suhulet temin edildi ve her bir Rus sefineyi harbiye sinin demir mevkileri de tamamıyla mayın idi.  Japonlar bu hususta istihsal edilecek bir muvaffakiyet kamilenin

                       Sadrazam prens Sait Halim Paşa hazretleri

Muharebeyi bahriyeyi daha doğrusu gayri muayyen bir zaman denizlerde hâkimiyet mutallikayı  (bırakılmış) daha ilk hamlede kendileri lehinde neticelendireceğini biliyorlardı.

     Bu hakikat meydanda iken Japon Amirali hücum için yalnız on adet torpido sefinesi tefrik ile iktifa etti.  Bu on torpido muhribi hiç

Sayfa: 677

Bir manga tesadüf etmeksizin limana dâhil oldu.  Her ne kadar düşman tarafından keşif olundularsa da Rus torpidolarının liman haricinde karakol bekledikleri malum olmakla tabii nöbetçiler mezkûr torpido muhriplerini Port Artur fırkasına mensup zan eylediler. 

     Muhacim Japon torpido sefaini düşmana nazaran en kısa menzile girmeğe muvaffak oldular ve soldan çıkıncaya kadar Ruslar tarafından bir mermi bile endaht edilmedi.  Sefain mezkûra on yedi adet torpido endaht ederek bunlardan üçü hedefe isabet etti.  Rus sefain harbiye sine bazı mühim hasarat ikaına badi oldu.  Rus menbağına göre, sabahleyin sahilde daha emniyet pimleri üzerinde bulunan birçok torpidolar görülmüştü.  Her ne kadar bu gibi şayiaya inanılmamakla beraber bu hücumun

                        Harbiye nazırı İzzet Paşa

Nakıs muvaffakıyeti için bir tariki mazeret bulmak müşküldür.  Eğer doğru ise, Japon topçularının o zaman sair teferruat mekanikiye ye ehemmiyet vermedikleri anlaşılıyor.  Mamafih serinkanlılık ve pulad (çelik) asaba malikiyet sırf Japon meziyeti olduğunu da inkâr edilemez.  Atideki izahat dahi Japon donanmasında torpidoculuğun maalesef pek nakıs olduğunu meydana koyacaktır.  Mamafih istimal edilen torpidoların temas ile iştigal hususunda fennen kusurlu oldukları nazariyesi de hala bakidir.

     Zikir edilen esbabın hangisi doğru olursa olsun bütün müsait hususatı nazarı mütalaaya alınca mezkûr hücumun neticesinde torpido şöhretinin bir tezayüde duçar olmadığı meydana çıkıyor.  Esnayı

Sayfa:678

Harpte üç gece hücumu Japon destroyerleri tarafından hep birden, alay malay, icra edildi.  Hücumun ikisinde 1321 Haziran / 10.Ağustos.1904 hedef bir topçu muharebesinde duçar hasar olarak, nizam ve intizamı bozulmuş bir halde bir limana iltica için ricat eden bir Rus fırkası idi.  üçüncü hücum 27.Mayıs.1905 gecesi yani Tsuşima             BAHRİYE NAZIRI ÇÜRÜKSULU MAHMUD PAŞA

 muharebesinin gecesi Baltık filosunun bakiyesi üzerine icra edildi ki sefain mezkûra Vladivostok’a doğru süzülmekte idiler.  1.Haziran.1904 de icra edilen hücum, akşam sular karardığı bir sırada Japon torpido sefaini Port Artur’a doğru ricat eden Rus fırkasıyla yakın bir temasta bulundular.  Mezkûr fırka, tek koluna, ağır ağır

Sayfa: 679

                     DÂHİLİYE NAZIRI TALAT BEY

Seyir eden on adet zırhlıdan ibaretti.  Japonlar on bir nısıf ince filo ile – 44 torpido sefinesi – bunların üzerine hücum ettiler.  Bunlardan ancak otuz dört adedi işe girişebildi ve otuz beş kadar torpido endaht edildi.  Netice:  Portava kruvazörünü hafifçe hasara uğratan tek bir isabetten ibaret kaldı.  Bu hücum Japonlarda bir esas idarenin ademi mevcudiyetini gösterdi.  Çünkü her bir nısıf ince filo istediği ve ce ile hareket ettiği gibi hücum mezkûrun bir şekil ve suret icrası da yoktu.  Bundan dolayı zuhur eden kargaşa lafta sefainden birçoğu yekdiğerine hail oldular.  24.haziran  Rusları takip ettiler Sivastopol namlı Rus sefineyi harbiye sinin bir torpile çarpmasından Rusların hattı harbi karışıklığa duçar olmuş Rus sefain harbiyesi açık bir limana demirlerken hücumda pek kızışmıştı.

 EVKAF NAZIRI HAYRİ BEY

Bu müteaddit hücumların hemen umumen muvaffakiyetsizlikle neticelenmesi Alman münekkitler tarafından Japon ince filoları arasındaki intizam ve zapt-ı rabt ihtiyacına atıf olunuyor.  Bil münasip İngilizlerin her bir ince filoya bir küçük kruvazör tahsisi usulüyle torpido bot filosuna da bir karakol Amiralinin tayini usulü takdir ediliyor.  Ağustosun onunda Japon ince filolarının harekâtı iz hür cihet, haziranın yirmi üçünde tatbik ettikleri planın aynı idi.  On büyük Rus sefineyi harbiyesi gündüzün Japon ateşinden birçok hasarata uğramış ve projektör tertibatıyla seri atışlı toplarından birçoğunu zayi etmişlerdi.  Gayri muntazam teşkilat ve ağır yol ile Port Artur’a doğru seyir ediyorlardı.  Gece zifiri karanlık ve deniz hafifçe mütemevvicdi (dalgalı).  48 Japon torpido sefinesi mezkûr Rus sefineyi harbiyesi üzerine hücum ederek 44 torpido endaht ettiler.  Fakat hepsi boşa gitmişti.  Bunlardan birkaç sefine ancak Rusları görebildi.  Birçokları da geceyi hedefsiz, gayri miskal bir taharri ile geçiştirdi.  Bu vaka üzerine dahi Almanlar kruvazörlerin noksaniyetini muvaffakıyetsizliğe yegâne sebep gösteriyorlar.  İhtimal, istikbalin bir muharebeyi

Sayfa:680

Mecriyesinde de vukua gelecek iki garip hadiseden birisi muhacim torpidoların karşısına çıkan sefinenin dost veya düşman olduğunda mütereddit kalması idi.  Hani bir torpido sefinesi flaşın işareti vermek suretiyle diğer bir sefineye takrip ve işaret birkaç dakika kadar cevapsız kalınca düşman olduğunu anlaşarak torpidolarını endaht etmişti.  Vakalardan diğeri bir torpido muhribi süvarisi işaretle mevcudiyetini keşif ettirmek hususunda tereddüt göstererek oldukça yakınından gördüğü sefinenin düşman olup olmadığının tayini için bir müddet etrafında dolaşmış fakat mezkûr sefine tam zamanında rotasını değiştirerek kendisine endaht edilen torpidolardan kurtulmuş. 

     Tsuşima muharebesi müteakip yani 1905 senesi Mayısının 27 – 28nci gecesi mağlüp Rus filosu üzerine Japon torpido muhripleri tarafından pek mühim bir gece hücumu icra edildi.  Bu tarihten takriben beş ay evvel yani 1905 kânunusaninin birinci günü                      Maarif nazırı Şükrü Bey

Port Artur’un sukutuyla vezaif mahsure tahfif  (yük azaltma) edildiğinden şüphesiz bu geçen müddet zarfında Japon kuvveyi bahriyesinin kısmı azaminin, Baltık filosuna intizaren, tamirat ve tecemmirat Harbiyeleri ikmal edilmiş ve tecarib (tecrübe) harbiyeden istintac ettikleri birçok harp talimleri icra edilmişti.  Gündüz Tsuşima’da icra edilen büyük muharebeye yalnız, torpido muhriplerinden mürekkep beş kadar ince filo iştirak etti.

 Nafıa nazırı Osman Nizami paşa

     Sefain mezkûra Japon zırhlılarından beş bin yarda mesafede ve rüzgâr altında ahzı mevki ettiler.  Muharebe her vakitden ziyade muvaffak bir ceryan takip edinceye kadar harbe girmediler.  Bu torpido sefainden birisi hasarzede kumandan sefinesi Suvarof’a bir darbeyi mahf indirdi.  Fakat diğer bir torpido isabetine dair bir nişana gözükmedi. 

     Bu esnada torpido botlar sahile iltica etmişler ve denizler kalıncaya kadar orada demirli kalmışlardı.  Rus filosunun birinci fırkası

Sayfa: 681

Mahvolmuş, Amiral Nikolay Nebogatov kumandan sefinesi birinci Nikolay ve sekiz eski zıhlı ve kruvazörlerle beraber Vladivostok’a doğru aşmak istiyordu.  Bu dokuz gemiden mürekkep fırkanın sürati 12 – 13 mil olmakla beraber sefainin bazıları Japon hambereleriyle o kadar hasara uğramıştı ki; mevkilerini muhafazaya hemen gayri muktedir idiler.  Sisor Veliky namlı sefine harbiyenin birkaç bölmesi su ile dolmuş ve çektiği su 25 kadem iken 38’e kadar yükselmişti.  Derakap hattı harbden çıktı.  Navarin ismindeki diğer sefine ise evvelkinden daha iyi bir halde değildi.  Birkaç saat kadar mevkii aslisini güçlükle muhafaza ettikten sonra su ile doldu.  İdare edilemeyecek bir hale girdi.  Hattı harbin nihayetinde Dimitri don Sekuvi ve Amiral Nakhimov isminde iki eski kruvazör vardı.  Bu firarı fer ke büyük, küçük kırk kadar Japon torpido sefaini ise uzun seferlerde icrayı harekât etmek üzere tertip ve teçhiz olunmuştu.

     Sefain mezkûra sabaha karşı vira demir ederek Yai Yama kruvazörünün tahtı himayesine girdiler.  Amiral Nikalay Nebogatov fırkasını takip etmek üzere yola çıktılar.  Bu esnada gündüz harbi müşahede eden yirmi torpido muhribi ricat eden Rus sefain harbiyesiyle tamamen hali temasta idiler.

                        HEM CİVAN BAHT HEM CİVAN İRFAN

BİR ŞEHZADEMİZ.

ABDÜLMECİD EFENDİ HAZRETLERİ

     Ruslar karanlığın hululüyle birkaç defa tebdil-i rota ettiler.  Anlaşılan Rus Amirali gemilerinden hiç birisinin projektörlerini isti amel ettirmeyerek mevkii keşif olunmadan düşmanın takibinden kurtulmak istiyordu.  Bu sırada Japonların birinci ve ikinci pruvadan çevirmeye gayret ederek hep birden düşman üzerine hücum ettiler.  Aynı zamanda üçüncü ve beşinci ince filolar dahi hattı harbin demedarı üzerine hücum ettiler.  Esnayı hücumda birçok müsademeler vukua geldiği gibi üç torpido dahi duçarı hasar olduğundan bu hücum neticesinin, dahi birçok karışıklığa mucip olduğu görülüyor.  Dördüncü ince filo ise hemen hücuma iştirak edemedi.  Düşmanı kayıp etti.  Japon erkânı harbiye sinin fikrince bu defa da eskisi gibi hareket edilmişti.  Bu sırada torpido botlardan müteşekkil nısıf bir ince filo zuhur etmiş Rus hattı harbinin son iki gemisiyle uğraşıyordu.  Hücumun bu birinci kısmı mürettip bir planın mevcudiyetini göstermekle beraber oldukça dikkat ve basiretle icra edilmiş fakat netice yine bir hiçten ibaret kalmıştı.

     Bu hücumda tek bir isabet bile temin edilemedi.  Mezkûr Rus sefain harbiyesi, ertesi gün Japonlar tarafından tekrar muhasara edilince hücum edilen dört Rus sefineyi Harbiyesinin sapa sağlam olduğu

Sayfa: 682

görüldü.  Hâlbuki esnayı hücumda üç Japon torpidosu müsademe ile ve birisi de Rusların ateşiyle duçarı hasar olmuştu.  Hücumu icra eden yirmi beş Japon torpidosu 500 yardalık bir mesafe vasatiden 19 adet torpido endaht ettiler.  Fakat cümlesi boşa gitti.  Beşi nısfı ince filoyu teşkil eden küçük torpido batlar, ilk torpido muhripleri hücumunu def etmek üzere Ruslar tarafından endaht edilen topların aleviyle projektör ziyalarından Rusları keşfedinceye kadar düşman mevkiinden bi haber bulunuyorlardı.  Bade bunlar da dört Rus gemisiyle karşılaştılar.  Rus sefain harbiye sinden mezkûr torpido sefaini Ruslar üzerine 14 torpido endaht ettiler.  Bunlardan altısı hedeflere isabet etti.  Navarin ismindeki sefineye dört torpido isabet ettiğinden hemen su ile doldu ve battı.  Sissoi Veliky ve Admiral Nakhimov’dan her birine birer torpido isabet etti.  Fakat batmadılar.  Diğer taraftan muhacimlerde zarar görmedi değil.  İki Japon torpido sefinesi Ruslar tarafından top ateşiyle tahrip edildi.  Eski Vilademir Monumak sefinesi dahi keşfedilerek vasatına bir torpido isabet ettirildi.  Fakat hala sebh (yüzme) ediyorlardı.  Bu hücumun, bazı harbin gayet muvaffak olarak tertip ve icra edilmiş olan bu yegâne muvaffakiyetin neticesinde gündüz muharebesinde top ateşiyle birçok hasarata maruz kalan dört eski Rus gemisi torpido ile avlandı. 

     Birisi dahi batırıldı.  Bu veçhile müsademe ve düşman ateşiyle harap olan Japon torpido sefinesinin intikamı alınmış oldu.  Bundan başka beş adet Rus sefineyi harbiyesi dahi Japon torpido sefaininin icrayı harekât edemeyeceği uzaklara kadar tard                         AVLUNYA LİMANI REİSİ SABIKI YÜZBAŞI ÜSKÜDARLI HÜSEYİN SABRİ BEY.

Tebâüd (uzaklaştırma) olundu.  Japonlar tarafındaki bütün müstesna ve müsait netayici nazarı dikkate alırsak en mazbut

Sayfa: 683

                     TİRANLI ESAT PAŞA TİRANDAKİ YUVASINDAN ÇIKARKEN.

bir torpido müdafii bile bu hücumlara bir muvaffakiyet tabiri hususunda duçarı tereddüt olur.  Mamafih torpidoların ehemmiyeti Port Artur haricinde Sivastopol üzerine icra edilen muvaffakıyetli endahtlar esnasında olduğu kadar hiçbir zaman tamamıyla taayyün (belli) etmedi.   İlk üç gece zarfında mezkûr sefineye yirmi üç torpido sefinesi hücum ederek üzerine on iki torpido endaht ettiler.  Bunlardan üçü mezkûr sefinenin şebekelerine – torpido ağı – takıldı.  Birisi pruva tarafına isabet ederek bazı hafif hasaratı müeddi (sebep olan) oldu.  Bunlardan da sekizi boşa gitti.  Dördüncü ve beşinci gece bir kruvazör tarafından idare olunan 34 torpido bot yine mezkûr sefine üzerine 27 torpido endaht ettiler.  Sefineye isabet eden üç torpidonun icrayı tesir etmesine mani oldu.  Bu defa  

Sayfa: 684

24 torpido boşa gitti.  Böylece ta ki altıncı hücuma kadar – ki bunların birçoğunda göz açtırmaz bir kar fırtınası torpidoların sürati iptidaiye menziline kadar girmesine mucip olmuştu – şayanı zikir hiçbir netice elde edilemedi.  İki torpido sefinesi mezkûr Rus zırhlısının kıç tarafıyla müsademe etti.  Birkaç bölmeleri su ile doldu.  Bu hücumun mebdeinden (mebâdi / başlangıç) sükûna kadar Sivastopol üzerine 55 torpido endaht edildi ve mezkûr sefine hiçbir ehemmiyetli hasara duçar olmaksızın bu beliyyeden (belalar) kurtuldu. 

     Almanlar bu muharebedeki torpido muvaffakiyetsizliklerini Japon torpidolarının bu gibi hücumların hep beraber icrası gibi metin esasatı harbiye takip edecekleri

                 BİR İMAMI ARAB ALTINDA BİR ZEKÂYI GARP

PİERRE LOTİ

birde hemen her zaman her birinin müstakil olarak hücum inmelerine isnat ediyorlar.  Bu esasen icrası, ince filolara, bütün harekâtı harbiyenin tertip ve tanziminden mesul bir kumandan sefinesinin tercihen bir kruvazörün terfikini (yanına katma) icap ettiriyor.  Bir takım esbabı zahireden dolayı kruvazörlerin düşmanı görmek ve onlarla daimi bir teması muhafaza etmek imkân ve ihtimali pek ziyadedir.  Bunlar düşmanın ciheti seyrini kolayca keşif edebildikleri gibi fırtınalı havalarda torpido muhriplerinin denizlerle yıkanan kaptan köprüsünden herhangi bir tarassut ve keşfin icrası hemen gayri mümkün olduğundan daha sıkı ve daima tarassudat icrasına muvaffak olurlar.  Velhasıl sefain mezkûra

Sayfa: 685

ince filoların gözü ve bazı hususatta dahi dimağı makamındadır.  Eğer Japonlar, şimdi İngiltere’de adet olduğu üzere her bir kısma bir kruvazör tahsis etseydiler, ihtimal ki Ruslarla vukua gelen torpido muharebatı fevkalade müessir ve parlak olurdu.  Hali hazırda Alman donanmasında on iki torpido sefinesinden mürekkep her bir ince filo,  bir kumandan tarafından idare olunur.  Fakat kumandan sefinesi bir kruvazör olmayıp adi bir torpido muhribidir.  Almanlar elyevm birçok kruvazörler inşa ettiklerinden şüphesiz bir harbi bahride mezkûr vazife bu sınıf sefaine tevdi ediliyor.  Diğer torpido hücumlarından semerat nafia iktitaf (toplama) edilememesinin ikinci sebebi, harbe iştirak eden bir kısım torpido sefaininin kısmen küçük – en büyükleri 420, en küçükleri ise 82 ton mai mahrecinde – olmalarıydı.

     Bundan başka sefain mezkûra hücumların birçoğunun pek fırtınalı bir havada icra edilmesi gibi bir talihsizliğe de duçar oldular.  Bu sebepledir ki hal

                       Nur-u nakil şeklindeki direkleri ile dretnotlar.

Hazırda 1000 tonluk ve metin esaset harbiye ye istinaden tertip edilen torpido muhripleri inşa edilmektedir.  Buraya kadar zikir edilen Japon harekâtı harbiye sinden bir netice çıkarırken torpidoların son sekiz sene zarfındaki terakkiyat azimesini der hatır etmelidir.  Bu gün torpidoların menzil, sürat, sıhhat ve kuvveyi tahribiyeleri evvelkilere nispetle iki mislidir.  Hal böyle olmakla beraber Japon erkânı harbinin mufassal kitabı muavenetiyle torpidolar mesaili uzun uzadıya tahlil ve tetkik edilirse torpidolar faydasının biraz mübalağalı olduğu zâhir olur.  Torpidolar ancak açık deniz tahtelbahirlerinin tekâmülüyle harpte pek muaf bir hassaya sahip olabilir.  Fakat şerait hazire tahtında harbin daha ilk safhasında düşman büyük gemi rühcaniyetini tenzil ve tadil edici bir vasıta olduğuna zahib (fikir) olarak torpidolara rabt kalıp idenlerin fena bir inkisarı emele uğramayacakları da hemen gayri muhtemel değildir.

           – Mesudiye –

M. Osman Nuri

Sayfa: 686                        SOFYADA DOKUZ YÜZ SEKSEN OSMANLI ESİRİNİN BEYTÜTİNE TAHSİS EDİLEN HAPİSHANE

BU RESİM EDİRNEDE ESİR BULUNAN AHMET BESİM BEY TARAFINDAN İRSAL OLUNMUŞTUR.

 ALMANYA İMPARATORUNUN KERİMELERİNİN İZDİVACI MÜNASEBETİYLE VERİLEN ZİYAFET.

 PARİSTE İSPANYA KRALI ALFONS İLE FRANSA REİSİ CUMHURU RAYMOND POİNCARE 

KARADAĞLILAR KRALLARINI SARAYININ ÖNÜNDE ALKIŞLIYORLAR.

BALONUN TEKNESİYLE ONU İDARE EDENLER.

MEVKİİNDEN KALKMAK ÜZERE OLAN BİR BALON.

 TİMES OTELİ

NARİN KENARLARI BOŞ HARİKA NEMA BİR BİNA

OTUZ BEŞ KATTAN MÜTEŞEKKİL BİR BİNAYI CESİMİN TAHTI NAZARETİNDE BULUNAN NEW-YORK BELEDİYE DAİRESİ.

Tefrika-i içtimâiyye

Asr-ı ahir devlet-i Osmâniyyesi

Mütercimi                                                                                                                      müellifleri

Mahmud Kâmil                                                                                                      Deriyo, Kolla

Bulgaristan ve Rumeli şarkî inkılâbı.

1885 – 1887   

     Bulgaristan Berlin muahedesi mucibince bir eyaleti mümtaza halinde ve fakat hükümeti Osmaniye’nin hâkimiyeti tahtında teşkil eylemişti.

     1879 da ilan edilen meşrutiyet bir mesul heyeti nazar tesis eylemiş ve meclisi milli’yi yahut Sabranie’yi’(Nnational Assembly)  vücuda getirmiş idi ki bunların azasının dörtte üçü sufraj üniversal denilen *rey amm * umumi rey usulleriyle muntahib olup bu azanın ancak dörtte biri Bulgaristan prensi tarafından tayin ediliyordu.  Demek oluyor ki Bulgaristan meclis milliyesi yeknesak tarzda teşkil etmiş olmayıp kısmı ekserisi müntahib (seçen), kısmı kalili de (az kısmı) mensup idiler. 

     1879 Nisanının yirmi dokuzuncu günü (Sabranie) Bulgaristan prensi olmak üzere Rusya Çarının akrabasından Aleksandr Battenberg’i intihab etti ve Bulgar orduları Rusya’nın tertib-i askerisi mucibince tensik (düzenleme) ve hatta Rusya’dan bilhassa celp olunan zabitan ile idare olundular.

     Rusya hükümeti bu yeni teşekkül eden devletin üzerinde bir nevi himaye teessüs etmeği tasavvur etti.  Fakat Bulgarlar bu tabiiyete, bu inkıyâd’a (teslimiyet) daha doğrusu bu mühimmiyet ve mahkûmiyete rıza göstermediler.  Bu suretle gerek Sabranie’de gerek Bulgarların arasında Rusya nüfuzunun aleyhinde bir fırkayı milliye vücut buldu ve Bulgaristan’ın prensi çar ve naçar bu fırkayı milliyenin riyasetine geçmeğe mecbur oldu.  Gariptir ki Rusya’dan bu kadar himaye gören hatta Rus Çarının akrabasından bir prensi riyaset hükümeti mevkiinde taşıyan Bulgaristan hükümeti ordusunda ne kadar Rus zabiti varsa kendilerine ibzâl (bol dağıtma) etmiş oldukları muavenetten, hizmetten dolayı takdimi teşekkürat ederek 1883 bütün Rus zabitanını Rusya’ya iade eyledi.

     Rusya hükümeti bu hareketin karşısında hiddetinden ve hayretinden ne yapacağını şaşırdı.  Bulgaristan’ın hareket vakıâsını (vuku bulmuş) nankörlük, ni’met naşinâslık olmakla tavsif (niteleme) ve tel’in etti.  Fakat buna mukabil de Bulgaristan hükümeti istiklaline, tamam hükümran iyesine lâ-yetezelzel (sarsılmaz), sıkı bir surette bağlı kalmış oldu.

     Şarkî Rumeli Berlin muahedenamesine ahkâmına tevfik hareketle kendisine bir Hıristiyan vali tayin etti.  Bu vali evvela, Aleko paşa idi.  sonra Gabril Paşa tayin edildi.  Şarkî Rumeli hemen hemen Bulgarlarla meskûndur.  Binaenaleyh Rumeli şarkî vilayeti Bulgarlarla birleşmek, tevhidi mevcudiyet ve hükümet etmek istemişti.  Nasıl ki vaktiyle Ayastafonos ahitnamesinde bu cihet tasrih edilmişti.  O aralık Rumeli şarkî de büyük bir vatanperver çıktı.  Bunun ismi İstranski idi.  bu zat bu galeyanla, bu azim haraketi milliyenin reis idaresine geçti.

     1885 Eylülünün on sekizinci günü Filibe’de büyük bir ihtilal ateşi infilak eylemişti.  Bununla beraber gariptir ki bu ateşi ihtilal gayet muslihane, müsâlemet perverane, insaniyet kârane olmuş ve bir damla insan kanının dökülmesini icap ve intaç etmemişti.  Gabril paşa tevkif olundu ve İstanbul’a sevk edildi.

Sayfa: 703

     İstiranski tarafından riyaset edilen, tedvir olunan bir hükümeti muvakkat, Aleksandr Battemberg’i Rumeli şarkî’nin valisi tayin eylemişti.  Aleksandr Rusya’nın musirr-ânesine (inatla) rağmen ve Bulgaristan’daki fırkayı milliyenin tazyik ve talebine binaen valiliği kabul etti.  Filibe’ye geldi, orada gayet muhteşem bir mevkib (merasim alayı) müstakbelin ile mutantan bir alayı vâlâ ile istikbal olundu.  İki Bulgaristan’ın prensi namını aldı. 

     Sırplar bulgaristan’ın bu veçhile büyümesine münfail (infial) oldular, itiraz eylediler.  Çünkü Bulgaristan’ın tarzı mebhusda (sözü geçen) kesbi ittisâ’ (genişleme kazanma) eylemesi Berlin muahedenamesinin sarahati ahkâm mevcudesine karşı bir tecavüz ve taarruz mahiyetinde idi.  bundan maada bu halin bir mahzuru daha var idi ki o da böyle iki Bulgaristan’ın teessüs etmiş olmasının balkan muvazenesini Sırbistan’ın zararına olarak temin eylemesiydi.  Sırbistan hazım edemedi.  Kral Milan Obrenovic Sırp ordularının reis-i idaresine geçti.  Bulgaristan’ı istila eyledi.  Sofya üzerine doğru yürüdü. 

     Fakat Sırbistan’ın bu hareketi kendi lehinde mesut bir netice hâsıl edememişti.  Aleksandr Battemberg Sırpları mağlup etti.  Sırbistan’ı istila eyledi.  Prut’ta galip geldi ve Niş üzerine yürüdü.  Nihayet düveli muazzamanın müdahalesi üzerine Bulgarlar oldukları yerde tevkife mecbur kaldılar. 

     Bu vaka üzerine kral Milan Obrenovic Sırbistan’da şöhretini, hayatiyetini kayıp etti.  Mecbur oldu, 1889 da saltanatı oğlu birinci Aleksandr’a terk eyledi.

     Fakat yeni Bulgaristan’ın harikulade suretle büyümesinden Rusya da fena halde müteessirdir.  Eski Bizans saltanatın varisi olan hükümeti Osmaniye ye karşı hareket ve hücumundan önüne dikilecek olan bu büyük arızadan bu mâniadan Rusya endişede idi.  bu infialini garip tarzlarda ihsas ve i’lâm eylemişti. 

     1886 Ağustosunun yirmi birinci gecesi garip bir hadise oldu.  Rus taraf daranı olup komplo teşkil eden bir takım adamlar prens Aleksandır’ın odasına gece yarısı girdiler.  Ellerinde tabancalar olduğu halde hükümetten feragatini mütezemmin bir kâğıdı, bir ferağ nameyi imza etmeğe cebir ve tazyik ettiler.  Filvaki prens Aleksandr bu kâğıdı imza etti.  Fakat imzasının altına da şu cümleyi ilave eyledi;  Bulgaristan’ı Allah korusun!  Bunun üzerine o esrarengiz adamlar prens Aleksandr’ı biraderi Kranz ile birlikte aldılar, götürdüler.  Ormanların arasından bunları Tuna nehrinin sahiline sevk ettiler.  Oradan bir sandala irkab eylediler.  Bu sandal bunları Rusya arazisi dâhilinde olan Roni’ye kadar ishal etmiştir.  Oradan da Çar’ın emri üzerine iki prens, iki birader Avusturya’daki Lamirag’a iki jandarmanın ortasında oldukları haldi sevk edildiler.

     Bulgarlar hukuku beşere vaki olan bu tecavüzden münfail oldular, bir hükümeti muvakkate teşekkül eylediler.  Bu hükümet metanet ve hasâil (huylar) mümtazesiyle meşhur olan Stefan İstambulof’un riyaseti altında teşekkül eyledi.  Bulgarlar telgrafla Battemberg’i tekrar davet eylediler. 

     Birkaç gün sonra tekrar geldi, bittabi şehre geldiği zaman yek vücudane;  yek ruhane alkışlarla karşılanmıştı.  Prens Çar’a gayet necip,  gayet kibar, gayet itilaf mail bir telgraf isra eyleyerek bunda kendisi aleyhine tertip edilen bu hareketi kastı hanelik faillerinin meydan ilanına çıkarılıp pençeyi hakkaniyetine teslim olunmasını talep etti.

     Çar bu kibar müracaata tehditkâr bir vaziyette cevap verdi.  Bulgaristan’ın nefine (menfaat) muvafık hareket etmiş olmak Rusya’nın kininden, garez azim’inden Bulgaristan’ı kurtarmış olmak için prens bu mukabeleye mutiane mukabelede bulundu. Stefan İstambulof’un riyaseti altında bir niyabet (vekillik) saltanat teşekkül ederek, Bulgar milletine mahrem, sâkıt surette veda eyleyip ebedi, kati surette terk eyledi gitti ki bu vaka 1886 senesinin yedinci eylülüne mütesadüftür.

Mabadı var.

Sayfa:  704